Oliy talim fan va innovatsiyalar vazirligi jizzax politexnika institti

2.1 Byudjetdan tashqari mablag'lar.
Byudjetdan tashqari mablag'lar - federal hukumat va mahalliy hokimiyatning byudjetga kiritilmagan xarajatlarni moliyalashtirish bilan bog'liq mablag'lari:
- Rossiya Federatsiyasi pensiya jamg'armasi;
- Davlat mehnat fondi;
- Rossiya fan-texnika taraqqiyoti va sanoat R&D fondlari fondi;
- Uy-joy investitsiya fondi va boshqalar
Byudjetdan tashqari mablag'larni shakllantirish majburiy maqsadli ajratmalar hisobidan amalga oshiriladi, bu oddiy soliq to'lovchi uchun soliqlardan farq qilmaydi. Byudjetdan tashqari fondlarga ajratmalarning asosiy miqdorlari ishlab chiqarish xarajatlariga kiritiladi va ish haqi fondining foizi sifatida belgilanadi. Tashkiliy jihatdan byudjetdan tashqari mablag'lar budjetdan alohida bo'lib, ma'lum bir mustaqillikka ega. Byudjetdan tashqari mablag'lar qat'iy maqsadli maqsadga ega bo'lib, u mablag'lardan to'liq foydalanishni kafolatlaydi. Byudjetdan tashqari mablag'larning alohida faoliyat ko'rsatishi eng muhim ijtimoiy tadbirlarni tezda moliyalashtirish imkoniyatini yaratadi. Davlat byudjetidan farqli oʻlaroq, byudjetdan tashqari mablagʻlarni sarflash qonunchilik palatasi tomonidan kamroq nazoratga olinadi. Bu, bir tomondan, ularni ishlatishni osonlashtiradi; Qolaversa, mablagʻlarni toʻliq sarflamaslik imkoniyatini yaratadi. Shuning uchun byudjetdan tashqari mablagʻlar sarflanishi ustidan nazoratni kuchaytirish maqsadida ularning ayrimlarini byudjetda konsolidatsiya qilish, shu bilan birga xarajatlarining maqsadli yoʻnalishini saqlab qolish masalasi oʻrtaga qoʻyiladi.


1.3.Umumxalqkrediti.

Davlat krediti korxona, tashkilot va aholining vaqtincha bo'sh mablag'larini safarbar qilish bilan bog'liq bo'lgan kredit munosabatlarini davlat xaridlarini moliyalashtirish asosida aks ettiradi.

Qarz beruvchi jismoniy va yuridik shaxslardir, qarz oluvchi o'z organlari tomonidan ko'rsatiladi. Davlat moliyaviy bozorda bondlar, xazina bojlari va boshqa turdagi davlat qimmatli qogʻozlarini sotish orqali qoʻshimcha moliyaviy resurslarni jalb qiladi. Kreditning ushbu shakli qarz oluvchiga safarbar qilingan qoʻshimcha moliyaviy resurslarni shu maqsadda masala chiqarmasdan byudjet defitsitini qoplashga yoʻnaltirish imkonini beradi. Oʻzbekistonda pul aylanmasini barqarorlashtirish uchun ham davlat kreditidan foydalaniladi. Inflyatsiya sharoitida davlat krediti aholi o'rtasida samarali talabni vaqtincha kamaytiradi. Ortiqcha pul ta'minoti muomaladan chiqariladi, ya'ni pul mablag'lari oldindan belgilangan muddatga aylanmadan yechib olinmoqda.
Davlat kreditidan foydalanish zarurati budjet daromadlari evaziga jamiyat ehtiyojlarini qondirishning imkonsizligi bilan bog'lanadi. Iqtisodiy va ijtimoiy dasturlarni moliyalashtirish uchun aholi va yuridik larning vaqtincha bepul mablag'lari safarbar etiladi, ya'ni davlat krediti davlatning moliyaviy imkoniyatlarini oshirish vositasidir. Milliy darajada davlat qarzi aniq ajratilgan tabiatni ifoda etmaydi. Shu bilan birga, mahalliy hokimiyatlar safarbar etilgan mablag'lardan shahar va qishloq joylarini yaxshilash, sog'liqni saqlash, madaniy-ma'rifiy, uy-joy va uy-joy qurilishi uchun foydalanishlari mumkin. Qarz oluvchiga qarab davlat kreditlari markaziy va mahalliy davlat kreditlariga bo'linadi. Joylashtirish joyida davlat krediti ichki va tashqi bo'lishi mumkin. Kreditlar mablag' yig'ish muddatiga ko'ra quyidagilarga bo'linadi: qisqa muddatli (bir yilgacha), o'rta muddatli (bir yildan besh yilgacha), uzoq muddatli (besh yildan ortiq). Natijada ulkan moliyaviy resurslarning safarbar etilishi katta davlat qarziga olib keladi. Davlat kreditining miqdori mamlakat davlat qarzi miqdoriga kiradi.
Davlat qarzi — berilgan, ammo hisoblangan davlat kreditlarining umumiy miqdori boʻlib, ular boʻyicha foizlar aniq sana yoki muddatda toʻplanadi.
Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzi rossiya federatsiyasi hukumatining mamlakat valyutasida ifodalangan, yuridik shaxslar va jismoniy shaxslar oldidagi qarz majburiyatini anglatadi.
Qarz majburiyatlarining shakllari — Rossiya Federatsiyasi Hukumati tomonidan olingan kreditlar, uning nomidan qimmatli qogʻozlar chiqarish orqali berilgan davlat kreditlari va Rossiya Federatsiyasi Hukumati tomonidan kafolatlangan boshqa qarz majburiyatlari.
Davlat tashqi qarzi hisoblangan tashqi kreditlar boʻyicha qarz va ular boʻyicha toʻlanmagan foizlardir. Ichki qarz oʻtgan qarzlar va yangi qarzlardan iborat. Rossiya Federatsiyasining har qanday qarz majburiyatlari 30 yildan oshmaydigan muddatda qaytariladi. Davlat qarziga xizmat ko'rsatish qarz majburiyatlarini joylashtirish bo'yicha operatsiyalarni amalga oshirish, ularning qaytarilishi va ular bo'yicha foizlarni to'lashda ifodalanadi. Ushbu funktsiyalar Rossiya Federatsiyasi Markaziy banki tomonidan amalga oshiriladi. Davlat qarziga xizmat ko'rsatish xarajatlari Rossiya Federatsiyasining respublika byudjeti hisobidan amalga oshiriladi. Rossiyaning ham ichki, ham tashqi ulkan davlat qarzi mamlakatning iqtisodiy va moliyaviy inqirozidan darak beradi. Ushbu shartlarga koʻra, Rossiya Federatsiyasi davlat qarzini qayta moliyalashtirish, yaʼni yangi kreditlar berish orqali eski davlat qarzini qaytarishdan foydalanishi mumkin. Davlatning ichki va tashqi qarzi holati va kredit resurslaridan foydalanish ustidan nazorat Rossiya Federatsiyasi Hisob palatasiga yuklatiladi.