Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Kiber zo’ravonlik, yoki cyberbullying, — qasddan haqorat qilish, haqorat qilish, tahdid qilish, tuhmat qilish va zamonaviy aloqa vositalaridan foydalangan holda, qoida tariqasida, boshqalarga zarar yetkazuvchi maʼlumotlarni yetkazish, uzoq muddat,Kibermadaniyatning bir qismi boʻlgan.

• 
  Kibermobbing anglikizmlari ham hodisaga ishora qilish uchun ishlatiladi — bu ingliz tilidan olingan atama (inglizcha: Cyber-Mobbing), shuningdek, Internet- mobbing (Internet-mobbing), kiberbulling (kiberbullying), trolling (trolling — „tutish“), olov (olov — „olov“) maʼnolarida qoʻllaniladi.
  
• 
  Bezorilik axborot makonida axborot-kommunikatsiya kanallari va vositalari orqali amalga oshiriladi. Shu jumladan Internetda elektron pochta orqali, lahzali xabar almashish dasturlari (masalan, ICQ), ijtimoiy tarmoqlarda, forumlarda, shuningdek, video portallarda (YouTube, Vimeo va boshqalar) buzgʻunchi video materiallar va xabarlarni joylashtirish orqali (odatda odobsiz soʻzlar bilan) yoki mobil telefon orqali (masalan, SMS xabarlar yoki bezovta qiluvchi qoʻngʻiroqlar orqali).
  
• 
  Koʻpincha „trollar“, „bezorilar“ yoki „mobbers“ deb ataladigan bu bezoriliklarning aybdorlari koʻpincha yashirin tarzda harakat qilishadi, shuning uchun jabrlanuvchi zoʻravonlik harakatlarini kim amalga oshirayotganini bilmaydi.
  

Hozirgi davrda fan, texnika va asosan kompyuter taraqqiyoti mahsuli bo‘lgan kibermakon va uning boshqaruvchi qiyofasi «superkorporatsiya» texnologiyalarning insoniylikdan begonalashuvi natijasida din niqobidagi ijtimoiy va madaniy buzg‘unchilikni sodir etishga bo‘lgan urinishlar tobora kuchayib bormoqda. Jumladan, bugungi kunda kiberterrorchilik tuzilmalari o‘z g‘arazli maqsadlari yo‘lida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan keng foydalanishga urinmoqda.
Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning «Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch» asarida quyidagicha ta’kidlangan: «Taassufki, ba’zan islom dini va diniy aqidaparastlik tushunchalarini bir-biridan farqlay olmaslik yoki g‘arazli maqsadda ularni teng qo‘yish kabi holatlar ham ko‘zga tashlanmoqda. SHu bilan birga, islom dinini niqob qilib, manfur ishlarni amalga oshirayotgan mutaassib kuchlar hali ongi shakllanib ulgurmagan, tajribasiz, g‘o‘r yoshlarni o‘z tuzog‘iga ilintirib, bosh-ko‘zini aylantirib, ulardan o‘zining nopok maqsadlari yo‘lida foydalanmoqda. Bunday nojo‘ya harakatlar avvalo muqaddas dinimizning sha’niga dog‘ bo‘lishini, oxir-oqibatda esa ma’naviy hayotimizga salbiy ta’sir ko‘rsatishini barchamiz chuqur anglab olishimiz va shundan xulosa chiqarishimiz zarur».
«Kibermakon»da din niqobidagi «kiberhujum»lar tahdidi: din niqobi ostidagi ekstremistik saytlarda asosan davlat to‘ntarilishi va xunrezlik urushlari haqida gap boradi. Jumladan, bugungi kunda dunyoda eng katta xavf solib turgan ISHID guruhining internet kibermakonidagi axborot hujumi va tahdidini keltirib o‘tish mumkin. Ularda ISHID go‘yo Islom yo‘lida «qurbon» bo‘layotgani aks etgan videolavhalar va fotosuratlar joylashtirilgan.
Terrorchilarning targ‘ibot-tashviqotlari kun sayin avj olib bormoqda. «Odnoklassniki», «Facebook», «Instagram», «Twitter», «VKontakte» ijtimoiy tarmoqlarida buzg‘unchilik va yot g‘oyalarni targ‘ib qiluvchi yuzlab guruhlar mavjudligi fikrimizning yaqqol dalilidir. SHuningdek, Islom dinini noto‘g‘ri, qabih maqsadlarda talqin etish, dinga siyosiy tus berib, hokimiyatni qo‘lga kiritish hisoblanadi.