Оliy va o„rta maхsus ta‟lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti



Yüklə 1,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə80/115
tarix13.04.2022
ölçüsü1,15 Mb.
#55258
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   115
fayl 2050 20211104

Nazariy ma‟lumot: 

Kletchatka (selluloza) o‗simlikning quruq vaznining 45-80% ni tashkil etadi. 

U polisaxarid bo‗lib, kuchli kimyoviy reaktivlar ta'sirida ham qiyin parchalanadi. 

Tabiiy  sharoitda  sellyulozaning  juda  katta  miqdori  tuproqqa  tushadi  va  u  erda 

tuproq  mikroorganizmlari  yordamida  biologik  o‗zgarishlarga  uchraydi.  Bu 

mikroorganizmlar,  kletchatkani  glukozaga  gidrolizlovchi  va  so‗ngra  aerob 

sharoitlarda CO

2

 va H

2

O gacha oksidlovchi sellulaza va sellobiaza fermentlari 

hosil qiladi. 

  Oraliq mahsulotlar sifatida organik kislotalar hosil bo‘ladi. 

C

6



H

12

O



6

 +О


2

 RCHOHCOOH + CO



2

 + H


2

                              R CHOHCOOH + O



 CO


2

 + H


2

Sellulozaning 



aerob 

parchalanishi 

asosan 

bakteriyalar, 

hamda 

aktinomitsetlar va zamburug‘lar ishtirokida amalga oshadi. Bu jarayonda asosiy 



rol  miksobakteriyalarga  tegishli.  Miksobakteriyalar  -  grammanfiy  bir 

hujayrali tayoqchalar bo‗lib, eni 0,4 - 0,7 mkm ni tashkil etadi. Bu organizmlar 

ko‗pchiligining yoysimon hujayralari uzunasiga cho‗zilgan, uchlari o‗tkirlashgan 

bo‗ladi.  Ular  egiluvchanligi  bilan  farqlanadi  va  qattiq  yuzalar  bo‗ylab  sirg‘anib 

harakatlanadi. Miksobakteriyalar binar – ko‗ndalang ikkiga bo‗linish yo‗li bilan 

ko‗payadi.  Vegetativ  hujayralar  ko‗paygandan  so‗ng  birtalay  hujayralar 

birgalikda  to‗planib,  shilimshiq  parda  bilan  qoplanadi  va  o‗lchami  1  mm  dan 

kam  bo‗lgan  rangsiz  yoki  har  xil  rangga  bo‗yalgan  differentsiyallashgan  meva 

tanalar  hosil  qiladi.  Miksobakteriyalarning  meva  tanasi  oyoqchadan  (sistofera) 

va  sistalardan  tashkil  topgan  bo‗ladi.  Sistalarda  tinch  holatdagi  yirik  hujayralar 

joylashgan bo‗lib, yetilgandan so‗ng ulardan yana vegetativ hujayralar chiqadi. 

  Miksobakteriyalar 

bir 

necha 


turga 

birlashtiriladi: 



Cytophaga, 

Sporocytophaga,  Sorangium,  Archangium,  Polyangium  va  boshqalar.  Bu 

organizmlar  tuproqda  yashaydilar,  ular  ko‗p  miqdorda  go‗ngda  va  go‗ng  bilan 

o‗g‘itlangan  tuproqlarda  hamda  chuchuk  suv  havzalarida  va  dengiz  loyqalarida 

uchraydi.  Sellulozaning  aerob  parchalanishini  Getchinson  va  Kleyton  muhitida 

kuzatish mumkin (1 litr distillangan suv, K

2

HPO



- 1 gr., CaCl

2

 x 6H


2

O - 0,1 gr., 

MgSO

4

 x 7H



2

O - 0,3 gr., NaCl -0,1 gr., FeCl

3

 x 6H


2

O - 0,01 gr., NaNO

3

 - 2,5 gr). 



  Bu muhitda yagona uglerod manbai bo‗lib, selluloza – filtr qog‘oz kesmasi 

xizmat  qiladi.  Muhitga  tuproq  ekiladi  va  14  -  21  kundan  so‘ng  filtr  qog‘ozda 

o‘zgarishlar  kuzatiladi.  Bakterial  chirish  natijasida  qog‘oz  bo‘sh,  g‘ovak 

ko‘rinishida bo‘lib qoladi va ayrim hollarda yirtilib ketadi. Suyuqlik bilan havo 

chegarasidagi qog‘oz shilimshiqlanadi, sarg‘ayadi, qo‘ng‘ir tusga kiradi, bu esa 

miksobakteriyalar koloniyalarining rivojlanishi bilan bog‘liq bo‘ladi. 

 


Yüklə 1,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   115




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin