Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
O’simliklarda suv almashinuvi fiziologiyasi 
O’simliklarda suv almashinuvining umumiy xarakteristikasi. Suvning 
o’simlik hayotidagi ahamiyati, fizik-kimyoviy xossalari. O’simliklarda suvning 
holati va fraksion tarkibi. Erkin va bog’langan suv. Hujayraga suv yutilishining 
asosiy qonuniyatlari. Biokolloidlarning bo’kishi va osmos. Suv rejimining 
termodinamik ko’rsatkichlari: suvning faolligi, kimyoviy potensial, suv 
potensiali. Surish kuchi. Ildizlarga suv yutilishi. Suvning o’simlik bo’ylab 
harakatlanish mexanizmlari. Yaqin va uzoqqa tashilish yo’llari. Ildizning 
tuzilishi. Ildiz bosimi, guttasiya, transpirasiya va ularning fiziologik ahamiyati. 
Transpirasiyaning 
miqdoriy 
ko’rsatgichlari: 
jadalligi, 
mahsuldorligi, 
transpirasiya koeffisiyenti. Kutikulyar va labchali transpirasiya. Transpirasiya 
jadalligiga tashqi muhit omillarining ta’siri. Transpirasiyaning sutkalik holati. 
O’simliklarda suv almashinuvi ekologiyasi. Turli ekologik guruh o’simliklarida 
suv almashinuvining xususiyatlari va tashqi muhit omillari ta’siriga moslanishi. 
Sug’orishning fiziologik asoslari.

---

3 
 
Mineral oziqlanish fiziologiyasi 
Mineral oziqlanishning o’simlik hayotidagi ahamiyati. Makro-, mikro- va 
ultramikroelementlar. 
Ionlarning 
metabolizmdagi 
asosiy 
funksiyalari: 
strukturaviy va katalitik. Ionlarning yutilish mexanizmlari. Diffuziya va 
adsorbsiya. Erkin bo’shliq. Ionlarning passiv va faol tashiluvi. Tashuvchi ATF 
azalar. 
Ion 
nasoslari. 
Membrana 
potensialining 
ahamiyati. 
Yutilish 
jarayonlarining kinetikasi. Hujayra membranasi strukturalarining ionlar yutilishi 
va kompartmentasiyasidagi ishtiroki. Vakuolaning roli. Pinositoz. Moddalarning 
ildizlarga yutilish jarayonining o’simlikning boshqa funksiyalari bilan 
aloqadorligi.
Ildizlarda ionlarning yaqin masofaga tashiluvi. Simplastik va apoplastik 
yo’llar. Uzoqqa tashiluv. Asosiy oziqa elementlarining fiziologik va 
biokimyoviy roli. Azot. Nitratli va ammoniyli azotlar. Nitratlarni qaytarilishi. 
Ammiakning assimilyasiya yullari. Molekulyar azotning simbiotik fiksasiyasi. 
O’simliklarda aminokislotalar sintezi. Amidlarning roli. Tabiatda azotning 
aylanishi. Oltingugurt. O’simliklarda oltingugurtining asosiy birikmalari. 
Oltingugurt manbalari. O’simliklarda sulfatlarni qaytarilishi mexanizmlari. 
Fosfor. Fosforning makroergik birikmalari va ularning energiya almashinuvidagi 
o’rni. Hujayra strukturalari va fermentlar tizimini hosil bo’lishida fosforli 
birikmalarning ishtiroki. O’simliklarning fosforli zahira birikmalari. Kaliy. 
Kaliyning protoplazma xossalariga, oqsillar sinteziga va fermentlar faolligiga 
ta’siri. To’qimalarda ion balansining saqlanishida kaliyning o’rni. Kalsiy. 
Hujayra qobig’ining hosil bo’lishi, membranalar struktura butunligining 
saqlanishida kalsiyning ishtiroki. Magniy. Magniy va xlorofill. Magniyni 
ribosomalarning shakllanishidagi va fosfat guruhlarini ko’chirishdagi o’rni. 
Mikroelementlar. Mikroelementlarning o’simliklar metabolizmidagi o’rni. Mis, 
marganes, molibden, rux, bor va boshqa mikroelementlarning fiziologik o’rni. 
Mikroelementlar fermentlar tizimini faollashtiruvchi va prostetik guruh 
komponentlaridir. Fotosintez va nafas olish jarayoni elektron transport 
zanjirining 
shakllanishi 
va 
ishida 
mikroelementlarning 
ishtiroki. 
Mikroelementlar va o’sish jarayoni. Oziqa aralashmalari. Fiziologik nordon va 
fiziologik asosli tuzlar. Ionlarning o’zaro ta’siri. O’g’itlashning fiziologik 
asoslari. O’simliklarni tuproqsiz o’stirish usullari. Gidroponika.