Ona tili-11 sinf indd

6
O‘zBEK TILI VA
uNINg TArAqqIyOTI 
Topshiriq.
 
Matnni o‘qing. Unda ifodalangan fikr haqida mulohazala-
ringizni bayon qiling.
Charxpalak
Maktabimiz biqinida ariq oqardi. Ariqda charxpalak bor edi. Kat-
ta tanaffusda charxpalakni tomosha qilishni yaxshi ko‘rardim… Yog‘och 
gardishi ko‘hna? Temir paqirchalari zanglab ketgan. Parraklariga ko‘kimtir 
suv o‘tlari yopishgan… Birov yolg‘ondan turtib yuborsa, rostdan qulab 
ketadigandek… Charxpalak nolali g‘iyqillab aylanadi. Kaftida suv ko‘ta-
rib, yuqoriga olib chiqadi… Tepaga chiqib olgan suv ortiga qaytmaydi… 
Charxpalak ham bunga ranjimaydi. Yangidan yangi suv tomchilarini yu-
qoriga ko‘tarib beraveradi… Nolali g‘iyqillaydi…
Oradan ko‘p yillar o‘tib, o‘sha charxpalak tushlarimga kiradigan bo‘ldi. 
Nega shunday bo‘lganini uzoq o‘yladim…
So‘ng… Bir haqiqatni angladim. Men charxpalakni emas, ustozlarimni 
qo‘msar ekanman.
Suv suv emas, men ekanman! Charxpalak charxpalak emas, o‘qi-
tuvchilarim ekan!
Meni – bir tomchi suvni katta hayot yo‘liga olib chiqib qo‘ygan 
ustozlarim – charxpalak zahmatini oqlay oldimmikan?.. Bilmadim.
… Ko‘hna charxpalak hamon tushlarimga kiradi…
(O‘. Hoshimov)
O‘zbek tili turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lib, u yer yuzidagi eng 
qadimiy va boy tillardan hisoblanadi. Bu tilning ildizlari era 
mizdan 
oldingi asrlarga borib taqaladi. O‘zbek tilida olam 
ga mashhur ko‘plab 
ilmiy va badiiy asarlar yaratilgan.
Bugun o‘zbek tili mustaqil O‘zbekistonning davlat tili sifatida 
davlatimiz ramz 
lari qatorida e’zoz va ehtiromga sazovordir. O‘zbek 
tilining taraqqiyoti yurt istiqloli tufayli benihoya jadallashdi.
Tildagi o‘sish-o‘zgarishlarning xolis va birlamchi ko‘zgusi uning 
lug‘at boyligidir, jamiyatdagi har qanday o‘zgarishlar, eng avvalo, 
aynan xuddi shu boylikda o‘z aksini topadi. Yurtimiz hayotida 

---

7
yuz berayotgan iqtisodiy, siyosiy, madaniy-ma’rifiy yangilanishlar tili-
mizning lug‘at boyligida namoyon bo‘lmoqda, bunday o‘zgarishlar 
tili 
mizni yangi tushuncha va tasavvurlar bilan, ularni ifodalashga 
xizmat qiluvchi yangi so‘zlar bilan boyitib bormoqda.
Bugun mustaqillik bois paydo bo‘layotgan yangi-yangi tu-
shunchalarni ifodalash uchun, avvalo, o‘zbek tilining o‘z ichki 
imkoniyatlari to‘laligicha ishga solinmoqda, xusu 
san, yangi so‘zlar 
yasalmoqda