ONA TILI 5-sinf LEKSIKOLOGIYA 70-dars. O‘ZBEK TILINING LUG‘AT BOYLIGI Komiljon: – Bilasizlarmi, o‘zbek tili
dunyodagi eng boy va go‘zal tillardan
biridir. Tilimiz dagi so‘zlar miqdori, ta’sir-
chanligi, ifodaviyligiga ko‘ra hayotimizda
alohida o‘rin tutadi.
Donoxon: – Bu so‘zlar bizning xazi-
namiz, katta boyligimizdir. Kelinglar,
quyidagi rasmga qarab, “
Tilimizning tillo sandig‘i ” degan
mavzuda suhbatlashaylik. Boshladik bo‘lmasa!
253-mashq. Qavs ichidagi so‘zlardan mosini tanlab, maqollarni to‘g‘rilab yozing. O‘zbek tilining so‘z boyligi bo‘yicha suhbatlashing. 1.
(Qo‘li, mushti, bilagi) zo‘r birni yiqar, bilimi zo‘r – mingni. 2. Ilm –
(miya, bosh, aql) chirog‘i. 3. Uchishga qanot kerak, o‘qishga
(sabot, toqat, qanoat) kerak. 4.
(Chiroy, go‘zallik, husn) – ilm-u ma’rifatda.
254-mashq. Nur, yog‘du, shu’la; qizil, qirmizi, qip-qizil, lolarang; ta- labchan, qаttiqqo‘l; yayov, piyoda; bajarmoq, ado etmoq so‘zlari ishti- rokida gaplar tuzing. Bir narsa yoki hodisani bir nechta so‘z bilan ay- tish mumkinmi? Bu nimadan dalolat beradi? 255-mashq. Matnni o‘qing. Fitrat sanab o‘tgan uch xil yo‘l bilan yasalgan so‘zlarga misollar keltiring va ular ishtirokida gaplar tuzing. Abdurauf Fitrat “Adabiyot qoidalari” nomli asarida o‘zbek tili lug‘at
boyligining taraqqiyoti masalasiga to‘xtalib, shunday yozadi: “Dunyo
Tildagi barcha so‘zlar yig‘indisiga shu tilning
lug‘at tarkibi yoki
so‘z boyligi deyiladi.
Tilshunoslikning so‘z va uning ma’nolarini o‘rganadigan bo‘limiga
leksikologiya deyiladi. Leksikologiya yunoncha
lexikos –
so‘z va
logos – ta’limot so‘zlaridan olingan.
http://eduportal.uz
