Operatsion tizimlar va ularning ahamiyati

JAVOBLARI:
Ommaviy Operatsion Tizimlar (OT) turlari, faol foydalanuvchilar va kompyuterlar uchun mo'ljallangan va ommaviy sifatda foydalanuvchilarga taqdim etilgan operatsion tizimlarni anglatadi. Bu turlar ko'pgina tizimlar mavjud, ammo eng mashhur va eng ko'p ishlatiladigan ommaviy OT turlari quyidagilardir:
Windows: Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan Windows operatsion tizimi, dunyoda eng ko'p ishlatiladigan OT turlaridan biri hisoblanadi. Bir necha versiyalari mavjud, masalan, Windows 7, Windows 8, Windows 10.
macOS: Apple tomonidan ishlab chiqilgan macOS operatsion tizimi, Macintosh kompyuterlariga o'rnatiladi. Bu tizimning versiyalari (masalan, macOS Big Sur, macOS Catalina) yangi funksiyalar va interfeys o'zgartirishlari bilan keladi.
Linux: Linux operatsion tizimi, ommaviy ishlab chiqilgan va bepul foydalanishga mo'ljallangan. Bu tizimning ko'p distributivlari mavjud, masalan, Ubuntu, Fedora, Debian, va boshqalar.
Android: Google tomonidan ishlab chiqilgan Android operatsion tizimi, mobil qurilmalar va planshetlar uchun mo'ljallangan. Uning mashhur versiyalari (masalan, Android 9, Android 10, Android 11) kelib chiqadi.
iOS: Apple iOS operatsion tizimi, iPhone va iPad qurilmalariga o'rnatiladi. Bu tizim faqat Apple kompyuterlariga mo'ljallangan.

Chrome OS: Google tomonidan ishlab chiqilgan Chrome OS operatsion tizimi, Chromebook qurilmalarida ishlaydi va internet asosida ish bajarishga mo'ljallangan.

Unix: Unix tizimi, asosan serverlarda va ilova ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Boshqaruv va tarmoq xavfsizligi uchun ommaviy tarmoqni rivojlantirishda mashhurdir.
BSD: Berkeley Software Distribution (BSD), Unix asosida ishlab chiqilgan va serverlar uchun qo'llab-quvvatlanadi. FreeBSD, OpenBSD, va NetBSD kabi distributivlari mavjud.
Haqiqiy vaqtli tizimlar (Real-time Operating Systems): Haqiqiy vaqtli tizimlar, elektron qurilmalarning haqiqiy vaqtli operatsiyalarni bajarish uchun mo'ljallangan. Masalan, QNX va FreeRTOS kabi tizimlar bu turka kiradi.
Bu operatsion tizimlar har birida xususiy funksiyalar va imkoniyatlar mavjud. Foydalanuvchilar, ilovalar, va qurilmalar uchun eng mos tizimni tanlashda o'z ihtiyotkalari va talablari asosida qaror qilishlari kerak.

3.Virtual Muhit O'rnatish: Agar sizni fizikaviy qurilmani risklarga olishdan qo'rqishingiz bo'lsa, Virtual Muhit (VM) orqali OT o'rnatish mashg'ulotlarini bajaring. VM ishlatish, OTni sinab ko'rish va o'rganish uchun yaxshi vosita bo'lishi mumkin.

JAVOBLAR:
Virtual muhitni o'rnatish jarayoni quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
Qurilmani tanlash: Virtual muhitni o'rnatishdan oldin, qurilmani tanlash lozim. Bu kompyuter, server, yoki asosiy operatsion tizimni o'z ichiga oladi. Tanlanayotgan qurilma, virtual muhitni ishga tushirish uchun yeterli xususiyatga ega bo'lishi kerak.
Operatsion tizimni o'rnatish: Tanlangan qurilma operatsion tizimni o'rnatish uchun tayyor bo'lishi kerak. Odatda, bu yangi tizimni kompyuterning yoki serverning asosiy diskiga o'rnatish bilan bajariladi. Bu jarayonda, operatsion tizimning o'rnataolmay qolishi uchun diskni qayta yaratish va operatsion tizim o'rnatiladi.
Virtual muhitni o'rnatish platformasini tanlash: Virtual muhit o'rnatish uchun o'zgartirilgan virtual muhit platformasini tanlash lozim. Ko'pchilik tanlovlari, VMware, VirtualBox, Hyper-V, KVM, va boshqa platformalardan birini o'z ichiga oladi. Bu platformalar virtual o'lchamli qurilmalarni o'z ichiga oladi va ularda virtual tizimlarni ishga tushirish imkoniyatini beradi.
Virtual muhitni o'rnatish: Tanlangan virtual muhit platformasi o'rnatilgach, virtual muhitni o'rnatish uchun kerakli qadamni olib borish kerak. Bu, operatsion tizim o'rnatish va muhitni konfiguratsiya qilishdan iborat bo'ladi.
Virtual tizimni o'rnatish: Virtual muhit o'rnatildi, virtual tizimni o'rnatishga yoki yaratishga o'tiladi. Bu jarayonda, virtual tizimning turi va tarkibi (yozuvlar, operatsion tizim, ilovalar) tanlanadi.
Virtual tizimni konfiguratsiya qilish: Virtual tizimni o'rnatishdan so'ng, uni sozlash va konfiguratsiya qilish kerak. Bu virtual muhitni ishlab chiqarish va uni mahalliy talablar va lozimliklarga mos kelgan holda ishga tushirish uchun muhimdir.
Dasturlar va ilovalar o'rnatish: Virtual tizimga muhim dasturlarni va ilovalarni o'rnatish kerak. Bu virtual muhitni belgilangan vazifalarni bajarish uchun tayyorlash imkonini beradi.
Xavfsizlik sozlashi: Virtual muhitni xavfsizlik sozlash o'rniga o'rinlash lozim. Bu muhitning xavfsizligini ta'minlash, yozuvlar va ma'lumotlarni himoyalash va hujjatlarni yopish yoki qo'llash imkonini beradi.
Monitoring va boshqaruv qo'llanmasini qo'llash: Virtual muhitni boshqaruv qo'llanmasini o'rganish va uni ishlatish kerak. Bu qo'llanma virtual muhitni boshqarish, xavfsizlikni ta'minlash, oqimni kuzatish va boshqa muhim vazifalarni bajarish uchun kerakli bo'ladi.
Sinov va ishga tushirish: Virtual muhitni sinovga olib borish va so'nggi sinovlardan so'ng uni ishga tushirish kerak. Bu virtual muhitning ishlab chiqarish va uni mahalliy talablar va lozimliklarga mos kelgan holda ishga tushirilishini ta'minlaydi.
Virtual muhitni o'rnatish va konfiguratsiya qilish jarayonida ma'lumotlarni ehtiyotkorlik bilan saqlash juda muhimdir. Ommaviy virtual tizimlar va serverlar, tarmoqda, serverlarda, data markazlarda, va boshqa joylarda ishlatiladi va ularning xavfsizligi va ishlov berish xavfi yuqori bo'lishi mumkin.

4.OT O'rnatish Mashg'uloti: Tanlangan OTni o'rnatish va sozlash mashg'ulotlarini amalga oshiring. Agar Windows OT ni o'rganmoqchisiz, u OS ni o'rnatish va bir nechta asosiy sozlashlarni qanday bajaringizni o'rganishingiz kerak.

Operatsion tizim (OT) o'rnatish mashg'uloti quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
Harakat qilish davri (Planlashish): OT o'rnatish mashg'uloti boshlanishi uchun yo'riqnoma (plan) tuzish kerak. Bu yo'riqnoma OTni o'rnatishning maqsadi, tizimni qanday ishga tushirish, yo'riqnoma o'zgarishlari va xarajatlari, va o'rnatish ishlari bajarilishi kerak bo'lgan vaqti, amaliyotlarni va o'qitish rejimini o'z ichiga oladi.
O'rnatishni tayyorlash (Preparation): OTni o'rnatish uchun qurilmalar va vositalar, xususan tarmoq vositalari, serverlar, va o'zgartirilishi kerak bo'lgan dasturlar tayyorlanadi. Bu jarayonda, tarmoqni tuzish, lozimlik qurilmalarni sotib olish, o'zgartirilishi kerak bo'lgan dasturlarni olish, va operatsion tizimlar va ilovalar o'rnatiladi.
Yo'riqnoma yozish (Documentation): Barcha o'rnatish jarayoni va tayyorgarliklar dokumentlash uchun yoziladi. Bu, o'rnatilgan vositalar, sozlamalar, va konfiguratsiya ma'lumotlarini o'z ichiga oladi. Bu qo'llab-quvvat personaliga va tijoratkorlariga kerak bo'lgan ma'lumotlarni ta'minlash uchun muhimdir.
O'rnatish (Installation): O'rnatish jarayonida operatsion tizim va ilovalar tanlangan qurilmalarga o'rnatiladi. Tarmoq vositalari quriladi, dasturlar o'rnatiladi va sozlanadi. O'rnatish natijasida o'zgarishlar va muammo'lar aniqlanib, ularni bartaraf etish va yechish lozim bo'lishi mumkin.
Konfiguratsiya va sozlanish (Configuration): Tanlangan qurilmalar va tizimlar sozlanadi va konfiguratsiya qilinadi. Bu jarayonda, tarmoq sozlamalari, foydalanuvchi yozuvlari, xavfsizlik sozlamalari va boshqa parametrlar sozlanadi.
Xavfsizlik sozlash (Security Configuration): Xavfsizlik sozlamalari o'rnatiladi va sozlanadi. Bu, tarmoq xavfsizligini ta'minlash, foydalanuvchilar uchun ro'yxatlar yaratish, portlar va yo'nalishlar uchun xavfsizlik sozlamalari o'rnatishni o'z ichiga oladi.
Sinov (Testing): O'rnatilgan OTni sinovga olib borish kerak. Bu jarayonda, tarmoqni va tizimlarni sinash, dasturlarni ishga tushirish, xavfsizlikni tekshirish, va boshqa muhim imtihonlar o'tkaziladi. Muammo va xatoliklar aniqlanib, ularni bartaraf etish lozim.
Ta'mirlash va ish tartibi (Troubleshooting and Commissioning): Sinov natijalariga ko'ra muammo va xatoliklar tuzatiladi va to'g'rilanadi. Keyin OTni ishga tushirish jarayonida o'rnatilgan tizimlar ishga tushiriladi.
Monitoring va boshqaruv (Monitoring and Management): Ishga tushirilgan OTni kuzatib borish va boshqarish uchun qo'llanma yoki vositalar o'rnatiladi. Tizimning faoliyatini, xavfsizlikni va xotira ishlovini kuzatib borish uchun tizimni boshqarish qo'llanmalaridan foydalaniladi.
Takliflar va ma'lumotlar (Documentation and Knowledge Transfer): Barcha o'rnatish jarayonlarini va sozlamalarni dokumentlash juda muhimdir. Ushbu ma'lumotlar ko'p tomondan qo'llanish uchun qo'llanmalar va yozuvlar shaklida saqlanishi kerak. Shuningdek, o'rnatilgan tizimni boshqarish, ta'mirlash va yangilash uchun o'quvchi materiallarni tayyorlash lozim.
Ta'lim berish va qo'llash (Training and Handover): Tizimni boshqarish va uni tuzatish uchun tizim foydalanuvchilari va boshqaruvchi personal ta'lim olishi kerak. Qo'llash jarayonida xodimlar o'rtasida tajribalar va ma'lumotlar almashish maqsadga muvofiq bajariladi.
Bu tartib, operatsion tizimni o'rnatishni tayyorlash va muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun muhim jarayonlardan iborat. Muammolar va xatoliklar aniqlansa, ularni tez va samarali tarzda bartaraf etish lozim.