Optika” bo`limiga oid mavzularni o`qitishda pedagogik texnologiyalarda foydalanish usullari

I bob. Optika bo'limini o'qitishda innovatsion metodlardan foydalanish

“Optika” bo`limiga oid mavzularni o`qitishda pedagogik texnologiyalarda foydalanish usullari

Mundarija

Kirish …………………………………………………………………………………………….

I.bob. OPTIKA BO'LIMINI O'QITISHDA INNOVATSION METODLARDAN FOYDALANISH………………………..

1. 1. Optika haqida tushuncha ……………………………..

1.2. Fizika darslarida optika bo`limining pedagogik o`qitish uslublari………………

II.bob. Optikaning rivojlanish tarixi………………………………………….

2.1. Optika turlari……………………………………………………………………………..

2.2. Zamonaviy optik tizimlar…………………………………………………………………

Xulosa…………………………………………………………………………………………………………………

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati………………………………………………………………………..

Kirish

Jamiyatimizning zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy sharoitida nostandart yechimlarni topa oladigan va ijodiy kreativ fikrlay oladigan raqobatbardosh, bilimli mutaxassis kadrlarni tayyorlash va tarbiyalash ta'lim tizimining asosiy vazifalaridan biridir.

Hozirgi kunda ta'lim jarayonida interfaol usullar, innovasion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarini o'quv jarayonida qo'llashga bo'lgan qiziqish, e'tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda.

Buning sabablaridan biri shu vaqtgacha an'anaviy ta'limda o'quvchi va talabalar faqat tayyor bilimlarni egallashga o'rgatilgan bo'lsa, zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini o'zlari qidirib topishlariga, mustaqil o'rganib tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni ham o'zlari chiqarishlariga o'rgatadi. "Optika" so'zi bilan biz, masalan, qaysi nuqtada sotiladigan savdo nuqtasidan o'tganimizda duch kelamiz. Ko'pchilik maktabda optikani o'rganganliklarini eslashadi. Optika nima?

Optika yorug'lik tabiati, uning xususiyatlari, turli muhitlarda tarqalish qonuniyatlari va yorug'likning moddalar bilan o'zaro ta'sirini o'rganadigan fizika sohasidir. Optika nima ekanligini yaxshiroq tushunish.

Kurs ishi obyekti: Fizika fanida optika bo`limining pedagogik bo`limi bilan tanishtirish jarayoni.

Kurs ishi predmeti: Fizika fanida optika bo`limining pedagogik bo`limi bilan tanishtirish ko`nikmalari.

Kurs ishining amaliy ahamiyati: Kurs ishi jarayonida ilgari surilgan fikrlardan,yondashuvlardan hamda samaradorligini ta`minlovchi kurs ishi natijalaridan pedagogik fanlar bo`yicha ma`ruzalar tayyorlash, qo`llanmalar yaratish, shuningdek metodik tavsiyanomalardan samarali foydalanishga xizmat qiladi.

Kurs ishining tarkibiy tuzilishi va hajmi: Ishga kirish,2 bob,4 bo`lim umumiy xulosalar,foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

I.bob. Optika bo`limini o`qitishda innovatsion metodlardan foydalanish

1. 1. Optika haqida tushuncha

Optika (yunoncha: optike — koʻrish haqidagi fan) — fizikaning yorugʻlikning tabiatini, yorugʻlik hodisalari qonuniyatlarini, yorugʻlik bilan moddalarning oʻzaro taʼsirini oʻrganadigan boʻlimi. Yorugʻlikning toʻgʻri chiziq boʻylab tarqalishi qadimda Mesopotamiya va qad. Misrda maʼlum boʻlgan hamda undan qurilish ishlarida foydalanishgan. Tasvirning koʻzguda hosil boʻlishi bilan miloddan avvalgi 3-asrda Aristotel, Platon, Yevklidlar shugʻullanishgan. O.ning rivojlanishi I. Nyuton, R. Guk, F. Grimaldi, X. Gyuygens va boshqalarning ishlari bilan bogʻliq. 11-asrda arab olimi Ibn al-Xaysam (Algazen) O. toʻgʻrisida risola yozgan boʻlsada, yorugʻlikning sinishi qonunini ifodalay olmagan. Faqat 1620-yillarda bu qonunni tajriba yoʻli bilan golland olimi V. Snellius va R. Dekart isbotladi. 17-asrdan yorugʻlik haqida korpuskulyar va toʻlqin nazariyalar paydo boʻla boshladi. Yorugʻlik korpuskulyar (zarra) nazariyasining targʻibotchisi X. Gyuygens edi.

Yorugʻlikning toʻlqin tabiati haqidagi tasavvurlar M. Lomonosov va L. Eyler tomonidan rivojlantirildi. 19-asr boshlarida ingliz olimi T. Yung va O. Frenel ishlari yorugʻlik toʻlqin nazariyasining uzil-kesil gʻalabasiga olib keldi. O. Frenel kristallooptika hodisalariga toʻlqin nazariyasini qoʻlladi. T. Yung yorugʻlik interferensiyasi hodisasini kuzatdi. Bu hodisa yorugʻlik toʻlqin tabiatiga ega ekanligini koʻrsatdi. O. Frenel yorugʻlik interferensiyasi asosida yorugʻlikning toʻgʻri chiziq boʻylab tarqalishini, turli difraksiya xrdisalarini va boshqalarni tushuntirdi. Yorugʻlikning sinishi va qaytishida yorugʻlikning qutblanishini fransuz olimi E. Malyus kuzatdi (1808) va fanga "yorugʻlikning qutblanishi" terminini kiritdi. M. Faradey yorugʻlik qutblanish tekisligining magnit maydonda burilishini kashf qildi (1846) va elektromagnetizm bilan O. orasidagi bogʻlanishni, tok kuchi elektromagnit birligining elektro-statik birligiga nisbati yorugʻlik tezligiga tengligini (3-10°sm/s) topdi.

J. K. Maksvell elektromagnit maydon tushunchasini rivojlantirdi, yorugʻlik ham elektromagnit toʻlqindan iborat, degan nazariyani yaratdi. U yorugʻlikning elektromagnit nazariyasiga asoslanib, yorugʻlikning hatto bosimi boʻlishini aytdi va uning son miqdorini nazariy aniqladi (1873). Uning nazariy tekshirishlari elektromagnit maydonning yorugʻlik tezligiga teng tezlik bilan tarqalishini koʻrsatdi. Italyan olimi A. Bartoli esa 1876-yilda yorugʻlik bosimining termodinamik asosini yaratdi. 1899-yilda P. N. Lebedev birinchi boʻlib tajriba yoʻli bilan yorugʻlik bosimini aniqladi. 1888-yilda G. Gers vakuumda tarqalayotgan elektromagnit maydonning tezligi yorugʻlik tezligiga teng ekanligini aniqladi va J. Maksvell nazariyasini tajriba yoʻli bilan tasdikladi.

Yorugʻlikning modsalar bilan taʼsirlashuvini 19-asr 90-yillarida juda koʻp olimlar, jumladan, nemis olimi E. Drude, G. Gelmgols va G. A. Lorents tekshirdilar. Lorents modda va yorugʻlikning elektromagnit nazariyasini yaratdi. Shu nazariya asosida O.dagi qator hodisalarni, mas, yorugʻlikning dispersiya hodisasi, dielektrik singdiruvchanlik ye ning elektromagnit toʻlqin uzunligi X ga bogʻliq boʻlishi va h.k.ni tekshirish va tushuntirish mumkin boʻldi.

Klassik elektron nazariya ayrim optik hodisalarni tushuntirib bera olmadi va nazariya natijalari tajriba natijalariga, mas, mutlaq qora jismning issiklik nurlanishi spektrida energiya taqsimoti va boshqalarga mos kelmay qoldi. Bunday qiyinchilikni bartaraf qilish uchun M. Plank yorugʻlikning kvant nazariyasini yaratdi (1900). O.ning keyingi rivojlanishi kvant mexanika nazariyalari bilan bogʻliq. Fotoeffekt hodisasi uchun Plank nazariyasini A. Eynshteyn rivojlantirib, yorugʻlik kvanti — foton tushunchasini fanga kiritdi (1905). Yorugʻlikning elektromagnit nazariyasi nisbiylik nazariyasining yaratilishiga mos boʻldi.

Optika shartli ravishda geometrik O. va toʻlqin O.siga, fiziologik O., nochiziqli O. va boshqa xillarga boʻlinadi. Geometrik O.da yorugʻlikning qaytishi va sinishi qonunlari asosida, yaʼni ikki muhit chegarasida yorugʻlikning sinishi va qaytishi natijasida obʼyektlarning tasviri hosil boʻlishini tushuntirish mumkin. Unda fotometriya, yorugʻlik oqimi, yorugʻlik kuchi, yoritilganlik va yorugʻlikni miqsoriy ifodalovchi boshqa kattaliklar qaraladi. Geometrik O. fotometriya bilan birga O. texnikasi, yaʼni optik asboblar nazariyasi va ratsional yoritish, yorugʻlik dastasini taqsimlash va yoʻnaltirish taʼlimotining ilmiy asoslari bilan ham shugʻullanadi.

Toʻlqin Optikasida interferensiya, difraksiya va yorugʻlikning qutblanishi kabi yorutlik tabiati bilan bogʻliq boʻlgan hodisalar oʻrganiladi. 1.2. Fizika darslarida optika bo`limining pedagogik o`qitish uslublari

TADQIQOT MATERIALLARI VA METODOLOGIYASI

Texnik yo'nalishlari fizika kursining optika bo'limini o'qitishda innovasion texnologiyalar pedagogik jarayon hamda o'qituvchi va talaba faoliyatiga yangilik, o'zgarishlar kiritish bo'lib, uni amalga oshirishda asosiy interfaol usullardan to'liq foydalaniladi. Interfaol metodlar — bu jamoa bo'lib fikrlash deb yuritiladi, ya'ni u pedagogik ta'sir etish usullari bo'lib, ta'lim mazmunining tarkibiy qismi hisoblanadi. Ularning o'ziga xosligi shundaki, ular faqat pedagog va o'quvchi hamda talabalarning birgalikda faoliyat ko'rsatishi orqali amalga oshiriladi.

O'qituvchi va o'quvchi hamda talabalarning maqsad bo'yicha natijaga erishishlari uchun qanday texnologiyani tanlashlari ular ixtiyorida, bunda o'quvchi va talabalarning bilim doirasi, guruh xarakteri, sharoitiga qarab ishlatiladigan texnologiya tanlanadi.

Misol tariqasida yorug'likning korpuskulyar-to'lqin dualizmini tushuntirishda qo'l keladigan "jarayonlarni oilalarga ajratish" usuli qo'l keladi. Bunda vazifa sifatida talabalarga yorug'lik bilan bog'liq fizik jarayonlarni yodga olish va bu jarayonlarin to'lqin yoki korpuskulyar oilaga kiritish talab qilinadi. Yana bir misol sifatida optikaning fotometriya bo'limida uchraydigan fizik kattaliklar va ularning o'lchov birliklarini o'zaro bog'lash tizimini mukammal o'zlashtirishga imkon beradigan "Qarmoq" usulidan foydalanish maqsadga muvofiq bo'ladi. Buning uchun fotometriyada uchraydigan fizik kattaliklar va ularning o'lchov birliklarini yozib chiqish va ularni joylashtirish uchun ikkita "Baliq xaltasi" sxemalarini chizish lozim bo'ladi.

TADQIQOT NATIJALARI

Ta'lim jarayoni, hususan texnik ta'lim yo'nalishlarida innovasion pedagogik texnologiyalaridan foydalanish bir nechta maqsad va vazifalarni samarali amalga oshirish imkoniyatini yaratdi:

- o'quvchi, talabalarni dars davomida befarq bo'lmaslikka, mustaqil fikrlash, ijod qilish va izlanishga majbur etish;

- o'quv jarayonida bilimga bo'lgan qiziqishlar doimiyligini ta'minlash;

- ularning bilimga bo'lgan qiziqishini mustaqil ravishda har bir masalaga ijodiy yondashgan holda kuchaytirish;

- pedagog va o'quvchi, talabalarning doimo hamkorlikdagi faoliyati tashkillashtirilish.

Ushbu ijobiy natijalar asosida pedagog va ilm oluvchi o'rtasidagi interaktivlik, ijodiy kreativlikning rag'barlantirilishi, qiziqishning oshishi va sog'lom raqobat muhitining shakllanishi yotadi.

MUHOKAMA

An'anaviy o'qitish metodikasi o'qituvchida kuchli bilim-saviya, oratorlik va pedagogik maxorat talab qilish bilan birgalikda, talabalarning tashabbuskorligi, ijodiy-kreativligi, bilim olish jarayonidagi sog'lom raqobatni rag'barlantirishga yetarlicha e'tibor bermaganligi sababli zamonaviy, elektron bilim mambalarga boy ilmiy-ijtimoiy muhitda yetarlicha samaradorlik bera olmaydi.

Yorug‘lik yoki aniqirog‘i yorug‘lik fizikasi yorug‘lik manbaining nurlanishi, yorug‘likning tarqalishi modda bilan o‘zaro ta’siri kabi fizikaviy hodisalar haqidagi ta’limotdir. Bu vaqtda “yorug‘lik” tushunchasini o‘zi har xil ma’noda talqin qilinadi.

II.bob. Optikaning rivojlanish tarixi………………………………………….

2.1. Optika turlari……………………………………………………………………………..

Ma’lumki, jismlarga Yorug’lik nuri tushganda ular ko’zga ko’rinadilar. Bu Yorug’lik nurlarini Yorug’lik manbalari sochadi. Qizigan metall va ko’mir, gaz alangalarini Yorug’lik manbalari sifatida qarash mumkin. Yorug’lik elektr razryadlar jarayonida ham sochiladi, shuningdek ko’p moddalar Yorug’lik, rentgen va boshqa nurlar ta’sirida lyuminessensiya sababli nurlanadilar.

Yorug’lik chiqarish jarayonini o’rganish shuni ko’rsatdiki, Yorug’likni elementar manbalari - atomlar, molekulalar va elektronlardir. Agar atom yoki molekulaga ma’lum energiya berilsa, u uyg’ongan holatga o’tadi va bunday atom yoki molekula ma’lum chastotali Yorug’lik to’lqinini chiqarish qobiliyatiga ega bo’lib qoladi. Atom yoki molekulani uyg’onish darajasiga qarab u har xil chastotali Yorug’lik to’lqinini chiqaradi. SHu sababli atom va molekulaning nur sochish sohasi infraqizil, ko’zga ko’rinadigan va ultrabinafsha sohada yotadi. SHuninng uchun keng ma’noda Yorug’lik infraqizil, ko’zga ko’rinadigan va ultrabinafsha nurlar to’plamidir. Bu nurlanishlarning tabiatini o’rganadigan fanga