O‘qitish materiallar I to‘plami shaxsiy kompyuter arxitekturasi va jihozlariga texnik xizmat ko

ShKning o‟z-o‟zidan o‟chib qolishi. 
Kompyuterning o‘z-o‘zidan o‘chib 
qolishida markaziy protsessorning yoki quvvat blokining qizib ketishi eng 
birinchi sabablardan hisoblanadi. Zamonaviy ona platalar protsessor ma‘lum 
darajada qizib ketganida quvvat manbaidan o‘chiradi. O‘chirilishi kerak bo‘lgan 
ko‘rsatkichlar BIOS‘da o‘rnatiladi. Shunday muammoga duch kelganingizda 
birinchi navbatda, albatta protsessorni yetarlicha sovitilayotganligiga ishonch 
hosil qiling. Ba‘zi platalarda dasturiy monitoring, ko‘rsatkichlarni ba‘zan juda 

---

oshirib yuborib, ba‘zan juda pasaytirib yuborib, aniq ishlamaydi. Bunday 
holatlarda protsessor kuleri radiatoriga barmoqlarni tekkizib ko‘rib (ehtiyot 
bo‘ling — kuyib qolish mumkin!) haroratni aniqlash eng oddiy usul hisoblanadi. 
Agar barmoqni uzoq vaqt tekkazib turish mumkin bo‘lsa, demak, hammasi 
joyida. Agar uzoq vaqt tekkazib turish mumkin bo‘lmasa, kulerning yaxshi 
o‘rnatilganligini tekshirib ko‘rishga to‘g‘ri keladi. Agar kuler to‘g‘ri o‘rnatilgan, 
biroq uning quvvati yetmayotgan bo‘lsa (buni ishlab chiqaruvchi saytidan u 
qaysi protsessorlar uchun mo‘ljallanganligini topib aniq bilib olish mumkin), 
unda yanada kuchliroq sovutish tizimini o‘rnatish haqida o‘ylashga to‘g‘ri 
keladi. Ko‘pincha sistema bloki ichiga chang to‘planishi (bu holat yerda 
turadigan sistema bloklarida ko‘p uchraydi), ventilyatori to‘xtab qolishi yoki 
juda issiq yoz kunlari sababli qizib ketish muammosi paydo‗bo‘ladi. Quvvat 
manbai bloki qizib ketishi sababini aniqlash ham oson. Birinchi navbatda, 
ventilyatori ishlayotganligini tekshirib ko‘rish zarur. Agar ishlayotgan bo‘lsa, 
haydalayotgan havo harorati qanday? Iliq «shabada» xavf tug‘dirmaydi. Issiq 
havo esa ta‘minot bloki ortiqcha yuklama bilan ishlayotganligini bildiradi. 
Zamonaviy bloklarning ko‘pi qizib ketishdan himoyalanish tizimi bilan 
ta‘minlangan. Quvvat elementlari harorati 100oC darajaga yetganida avtomatik 
tarzda o‘chiriladi. Agar shunday muammoga duch kelgan bo‘lsangiz, quvvat 
blokini almashtirishga to‘g‘ri keladi. ShK barqarorligini tekshirish uchun S&M 
eng oddiy dastur hisoblanadi. Xalq orasida unga «sado‗maza» deb nom berdilar. 
S&M yordamida protsessorni kuchli ishlatish va maksimal qizdirish mumkin 
bo‘ladi. Agar test sinovlari jarayonida protsessor qizib ketmasa, demak, sovutish 
masalasida muammolar yo‘q. Qiziqarli tomoni faqat bitta yadrosi qizishini 
tanlash mumkin. Protsessor yuklamasini 100 foizdan kamga qo‘yilganida ish 
rejimi siklik davriy pulsatsiyaga aylanadi — protsessor va ta‘minot bloki quvvat 
tizimini tekshirish uchun haqiqiy «sado»ga aylanadi. «Quvvat bloki» qismi ham 
juda qiziqarli. Uni tekshirish paytida dastur faqat xotira bilan protsessorni emas, 
balki videokartani ham yuklaydi. Ventilyatorlar harorati, quvvati va aylanish 
tezligining shaxsiy monitoringini birlashtirish ham juda foydali bo‘ladi.