O’quv-amaliy mashg’ulot texnologiyasi modeli

5	4	3
2
Tayanch bilimlarni aniqlash: “Savol-javob” usulidagi faolliklari	Savollarga to’liq javob beradi. 86-100 %	Savollarga qisman javob beradi. 71-85 %	Savollarga qisman javob beradi. 55-70 %	Savollarga umuman javob bera olmaydi 40-54 %

2-ilova.

Portlovchi moddalarni portlatishda hosil bo’lgan energiyani er ishlarini bajarishga qo’llanishi er ishlarini bajarishning portlatish usuli deb tushiniladi. Portlovchi moddani portlatishda uning favqulodda qisqa muddatda bir agregat holatidan boshqa agregat holatiga o’tish jarayoni sodir bo’ladi. Bu vaqtda to’lqinli zarba, siqilgan gaz sodir bo’ladi. U ko’p miqdorda o’zidan issiqlik ajratib mexanik ish bajaradi.

Portlovchi modda sifatida qattiq portlovchi moddalar, portlovchi gazlar (vodorod, metan, atsetilin va boshqalar) dan foydalanish mumkin .
Qurilish amaliyotida asosan qattiq ximiyaviy portlatish moddalari ishlatiladi. Ximiyaviy portlovchi moddalar (PM) tarkibi bo’yicha alohida va mexanik portlovchi aralashmalarga farqlanadi. Alohida PM o’z navbatida birlamchi va ikkilamchi bo’ladi. Birlamchi PM (portlovchi simob , qo’rg’oshin azidi) o’ta sezgir bo’lib kuchsiz zarbadan, ishqalanishdan, chayqalanishdan, olov va uchqundan tez portlashi mumkin. SHu asosda ularni kapsula- detonitorlarda ishlatilib ikkilamchi PM portlatishda foydalaniladi.

Sanoatda PM ning 3 guruxini ishlab chiqariladi: trotillar, geksogenlar va nitroefir sensibilizatorlar bilan. Birinchi guruxga ammoniy 6 JB, grommonitlar, grommonillar, alyumotol, granutol; ikkinchi guruxga tosh ammoniy 1 va uchinchiga detonit M kiradi.
Elektrodetanator - bu ham PM detonatsiyasini qo’zg’atish maqsadida qo’llaniladi. Bu o’q otar qurol gilьzasi ko’rinishda bo’lib u bilan kapsyuldetanator ulanadi va ikkinchi tomonidan elektroyondirgich. Birlamchi portlovchi modda sifatida porlovchi simob yoki qo’rg’oshin azidi ishlatiladi. PM brizanti sifatida geksogen yoki tetril qo’llaniladi.

Portlovchi moddalar	Brizant- lik , mm	Ishchan-lik , sm3	Detona-tsiya tezlig, km/s	Zichligi, g/sm 3	Energetik koeffitsenti, e
Grammanit 79/21 – V	20-25	360-370	3,2-4	1.10-1.30	1.0
Granulit:AS-4 AS-5	22-26 22-28	390-410 410-430	2.6-3.5 3.0-3.6	1.05-1.20 1.0- 1.25	1.02 1.12
Ammonit: Skala № 1 Preslangan	22 14	450- 460 365	4.8- 5.3 4.6- 4.8	1.40-1.58 1 – 1.20	1.24 1.0
6 JV Detonit M Akvanit 16	18 20	450 310	4.2-4.8 4.8-5.4	1.20 1.45-1.5	1.21