O'quv qo'llanma

Nazorat savollari
1. Axborot haqida tushuncha bering.
2. Axborot xavfsizligi haqida tushuncha bering.
3. Xavfsizlikning asosiy y o ‘nalishlari haqida tushuncha bering.
4. Axborotni himoyalash tizimlari haqida tushuncha bering.
5. Axborot xavfsizligi nuqtai nazaridan axborotlarni turkumlash haqida 
tushuncha bering.
2-MAVZU. AXBOROT HIMOYASI VA UNING TURLARI
Kompyuter tarmoqlarida axborotni himoyalash 
deb foydalanuvchilami 
ruxsatsiz tarmoq, elementlari va zahiralariga egalik qilishni man etishdagi texnik, 
dasturiy va kriptografik usul va vositalar, ham da tashkiliy tadbirlarga aytiladi.
Fizikaviy texnik vositalar 
- bu avtonom holda ishlaydigan qurilma va 
tizimlardir. Masalan, oddiy eshik qulflari, derazada o'm atilgan temir panjaralar, 
qo‘riqlash elektr uskunalari fizikaviy texnik vositalarga kiradi.
Dasturiy 
vositalar 
- 
bu 
axborotlarni 
himoyalash 
funktsiyalarini 
bajarish 
uchun 
moMjallangan maxsus dasturiy ta ’minotdir.
Axborotlarni 
himoyalashda 
birinchi 
navbatda eng keng qo'llanilgan dasturiy vositalar 
hozirgi kunda ikkinchi darajali himoya vositasi 
hisoblanadi. Bunga misol sifatida parol tizimini 
keltirish mumkin.
Tashkiliy 
himoyalash 
vositalari 
- 
bu 
talekommunikatsiya uskunalarining yaratilishi va 
qo'llanishi jarayonida qabo‘l qilingan tashkiliy-texnikaviy va tashkiliy-xuquqiy 
tadbirlardir. Bunga bevosita misol sifatida quyidagi jarayonlam i keltirish mumkin: 
binolaming qurilishi, tizimni loyihalash, qurilmalam i o'm atish, tekshirish va ishga 
tushirish.
Axloqiy va odobiy himoyalash vositalari - bu hisoblash texnikasini rivojlanishi 
oqibatida paydo bo‘ladigan tartib va kelishuvlardir. Ushbu tartiblar qonun darajasida 
boMmasada, uni tan olmaslik foydalanuvchilami obro‘siga ziyon yetkazishi mumkin.
Qonuniy himoyalash vositalari - bu davlat tomonidan ishlab chiqilgan xuquqiy 
hujjatlar sanaladi. Ular bsvosita axborotlardan foydalanish, qayta ishlash va uzatishni 
tartiblashtiradi va ushbu qoidalami buzuvchilam ing mas'uliyatlarini aniqlab beradi.
Masalan, 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan ishlab chiqilgan 
qoidalarida axborotni himoyalash guruxlarini tashkil qilish, ulam ing vakolatlari, 
majburiyatlari vajavobgarliklari aniq yoritib berilgan.
12

---