Organizmda b guruhi vitaminlari yetishmasligining 6 ta alomati



Yüklə 280,9 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/2
tarix21.01.2023
ölçüsü280,9 Kb.
#79976
  1   2
bvitamini



Organizmda B guruhi vitaminlari yetishmasligining 6 ta alomati
B guruhi vitaminlari (jami yettita) barcha elementlarning eng energiyaga boyidir, chunki ular iste’mol qilingan 
kaloriyalarni energiyaga aylantirishga yordam beradi. Eng muhim vitaminlardan biri B12 vitamini bo‘lib, u DNK 
ishlab chiqarilishi, shuningdek, asab va qon aylanish tizimining sog‘lig‘iga bog‘liq. Ushbu vitaminning tavsiya 
etilgan kunlik iste’moli 2,4 mikrogramni tashkil qiladi va ko‘p hollarda u oziq-ovqat mahsulotlardan olinadi. Ammo 
kundalik ratsion yetarli darajada turli xil bo‘lmasa, organizmda B12 vitamini yetishmasligi mumkin. “Noviy ochag” 
nashri B guruhi vitaminlari yetishmasligining bir nechta alomatlarini 
ma’lum qildi
.
Qo‘l va oyoqlar uvishishi
B12 vitamini asablarni himoya qiluvchi miyelin 
ishlab chiqarishda ishtirok etadi. Agar mazkur 
vitamin yetarli bo‘lmasa, asablar kerakli 
darajada himoyalanmaydi. Natijada oyoq-
qo‘llarda qon aylanmasligi va hatto uvishish 
kuzatilishi mumkin.
Charchoq
B guruhi vitamini yetishmovchiligining klassik belgilaridan biri doimiy charchoq hissidir. Gap shundaki, B12 
vitamini yetishmasligi tufayli megaloblastik anemiya rivojlanishi mumkin — u organizmda kislorodni yetkazib 
beradigan qizil qon tanachalari ishlab chiqaradi. Natijada eng muhim organlar yetarlicha kislorod olmaydi 
va charchoq hissi paydo bo‘ladi.


Rangparlik
Oqargan yoki hatto sarg‘ish 
rangdagi teri B12 vitamini yetarli 
emasligining yana bir belgisidir. 
Sababi hujayralar yetarlicha kislorod 
olmaydi. Ammo shuni unutmaslik 
kerakki, yuz rangining keskin 
o‘zgarishi jiddiy kasalliklarning 
namoyoni bo‘lishi mumkin. Masalan, 
gepatit yoki hatto jigar saratoni kabi. 
Shuning uchun o‘z vaqtida shifokor 
bilan maslahatlashish muhimdir.


12/22/22
3
Depressiya
B12 vitamini neyrotransmitterlarni ishlab chiqarishda ishtirok etadi, ulardan biri serotonin, ya’ni uning 
yetishmasligi depressiya rivojlanishi bilan bog‘liq. Bundan tashqari, B12 neyronlar orasidagi aloqa uchun 
zarurdir va agar unda muammo bo‘lsa, bu ham jiddiy kasallikning rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Umuman 
olganda, agar hayotga nisbatan norozilik va energiya shubhali darajada pasaygan bo‘lsa, qon topshirish 
va B12 vitamini darajasini tekshirtirish tavsiya etiladi.
Xotira bilan bog‘liq muammolar
B12 vitamini miyadagi metabolik jarayonlarning me’yorda ishlashi uchun zarurdir, mos ravishda uning 
yetishmasligi jiddiy xotira muammolari va hatto demensiyaning rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Shuning 
uchun ma’lumotni eslab qolish yoki qayta ishlashda qiyinchiliklar sezilsa, B guruhi vitaminlari darajasini 
tekshirishni unutmaslik lozim. Ularning yetishmasligi jiddiy va deyarli qaytarib bo‘lmaydigan kasalliklarga olib 
kelishi mumkin.


12/22/22
4
Yosh 50 dan oshganda
Buni, albatta, alomat deb 
atash qiyin, ammo 50 
yoshdan oshgan insonlarda 
ham B12 vitamini tanqisligi 
yuzaga kelishi mumkin. Gap 
shundaki, oshqozon kislotasi 
ushbu vitaminning so‘rilishi 
uchun zarurdir va uning 
organizmda ishlab chiqarilishi 
yosh o‘tib borishi bilan 
kamayadi. Shuning uchun 50 
yoshdan oshganlarga har yili 
qon tahlilini o‘tkazish va 
barcha kerakli vitamin va 
minerallar darajasini kuzatish 
tavsiya etiladi.


12/22/22
5
Quyidagi moddalarning koʻpchiligi vitaminlar deb atalgan, chunki ular bir vaqtlar vitaminlar deb hisoblangan. Ular endi bunday deb 
hisoblanmaydi va ularga tayinlangan raqamlar endi yuqorida tavsiflangan B-kompleks vitaminlarining haqiqiy seriyasidagi "boʻshliqlar" 
ni tashkil qiladi (masalan, B 4 vitamini yo'q). Ulardan baʼzilari, garchi odamlar uchun muhim boʻlmasa-da, boshqa organizmlarning 
ratsionida muhim ahamiyatga ega; boshqalari maʼlum ozuqaviy qiymatga ega emas va hatto maʼlum sharoitlarda zaharli boʻlishi 
mumkin.
Vitamin B 4 : xolin, 
adenin
yoki karnitinning alohida kimyoviy moddalariga murojaat qilishi mumkin 
[10]
[11]
.
Xolin inson tanasi tomonidan 
sintezlanadi
, ammo sog'lig'ini saqlash uchun etarli emas va hozirda muhim parhez ozuqasi hisoblanadi 
[12]
.
Adenin - bu inson tanasi tomonidan sintez qilingan nukleobaza 
[13]
.
Karnitin ba'zi qurtlar uchun muhim oziq moddalardir, lekin odamlar uchun emas 
[14]
.
Vitamin B 8 : adenozin monofosfat (AMP), adenilik kislota sifatida ham tanilgan 
[15]
. B 8 vitamini inositolga ham tegishli bo'lishi 
mumkin 
[16]
.
Vitamin B 10 : para -aminobenzoy kislotasi (pABA yoki PABA), o'simliklar va bakteriyalar tomonidan ishlab 
chiqariladigan folat molekulasining kimyoviy komponenti va ko'plab oziq-ovqatlarda mavjud 
[17]
[18]
. U teriga qo'llaniladigan 
ultrabinafsha
 nurlanishidan himoya qiluvchi quyosh kremi sifatida tanilgan va ba'zida ma'lum tibbiy sharoitlar uchun og'iz orqali qabul 
qilinadi 
[17]
[19]
.
Vitamin B 11 : pteroylheptaglutamik kislota (PHGA; jo'ja o'sish omili). Vitamin Bc-konjugati ham PHGA bilan bir xil ekanligi aniqlandi. 
Folat
hosilasi (ushbu nomenklaturada "pteroilmonoglutamik kislota") 
[20]
.
Vitamin B 13 : orotik kislota 
[21]
.
Vitamin B 14 : hujayra proliferanti, 
anemiyaga
 qarshi, kalamush o'sish omili va o'smaga qarshi pterin fosfat, Erl R. Norris nomi bilan 
atalgan. Inson siydigidan 0,33 ppm (keyinroq qonda) ajratilgan, ammo keyinchalik u tomonidan tashlab ketilgan, chunki qo'shimcha 
dalillar buni tasdiqlamadi. U, shuningdek, bu ksantopterin emasligini da'vo qildi.


12/22/22
6
B vitaminlari goʻsht, tuxum va 
sut mahsulotlarida
 koʻp miqdorda mavjud 
[1]
. Shakar va oq un kabi qayta ishlangan uglevodlar, qayta 
ishlanmagan hamkasblariga qaraganda kamroq B vitaminiga ega. Shu sababli, koʻplab mamlakatlarda (jumladan, AQShda) B guruhi 
vitaminlari tiamin, riboflavin, niatsin va foliy kislotasi qayta ishlanganidan keyin oq unga qoʻshilishi qonun bilan talab qilinadi. Bu oziq-ovqat 
yorliqlarida " boyitilgan un " deb ataladi. B vitaminlari ayniqsa kurka, orkinos va jigar kabi goʻshtda toʻplangan 
[2]
.
B vitaminlari manbalariga shuningdek, ismaloq, 
dukkakli ekinlar
 ( 
puls
yoki loviya), toʻliq donalar, qushqoʻnmas, kartoshka, banan, chili 
qalampiri, nonushta donlari kiradi 
[1]
. B 12 vitamini 
oʻsimlik mahsulotlarida
 koʻp miqdorda mavjud emas 
[3]
(garchi u fermentlangan 
sabzavot mahsulotlarida, baʼzi dengiz oʻtlarida va baʼzi qoʻziqorinlarda oʻrtacha koʻp miqdorda topilgan boʻlsa-da, bu holatlarda vitaminning 
bio-mavjudligi noaniq bo'lib qolmoqda) 
[4]
, B 12 tanqisligini vegetarian dietani saqlaydiganlar uchun qonuniy tashvishga aylantirish. 
Oʻsimliklarga asoslangan oziq-ovqat ishlab chiqaruvchilari baʼzan B 12 tarkibi haqida xabar berishadi, bu esa qanday manbalar B 12 hosil 
qilishi haqida chalkashlikka olib keladi. B 12 tarkibini oʻlchash uchun standart AQSh farmakopiyasi (USP) usuli B 12 ni toʻgʻridan-toʻgʻri 
oʻlchamaganligi sababli chalkashlik yuzaga keladi. Buning oʻrniga, u oziq-ovqatga bakterial javobni oʻlchaydi. Oʻsimlik manbalarida 
topilgan B 12 vitaminining kimyoviy variantlari bakteriyalar uchun faol, ammo inson tanasi tomonidan foydalanilmaydi. Xuddi shu hodisa 
boshqa turdagi oziq-ovqatlarda ham B 12 miqdorining haddan tashqari koʻpayishiga olib kelishi mumkin 
[5]
.
B vitamini isteʼmolini oshirishning keng tarqalgan usuli - bu xun takviyelaridan foydalanish. B vitaminlari odatda 
energetik ichimliklarga
qoʻshiladi, ularning aksariyati koʻp miqdorda B vitaminlari bilan sotiladi 
[6]
.
Ular suvda eriydiganligi sababli, ortiqcha B vitaminlari odatda osongina chiqariladi, garchi individual soʻrilishi, ishlatilishi va metabolizmi 
farq qilishi mumkin 
[6]
. Keksalar va sportchilar soʻrilishidagi muammolar va energiya ishlab chiqarishga boʻlgan ehtiyojning ortishi tufayli 
B 12 va boshqa B vitaminlarini isteʼmol qilishlari kerak boʻlishi mumkin. Ogʻir tanqislik holatlarida B vitaminlari, ayniqsa B 12, shuningdek, 
yetishmovchilikni bartaraf etish uchun inʼektsiya yoʻli bilan yuborilishi mumkin 
[7]
. ]1-toifa va 2-toifa diabetga chalinganlarga, shuningdek, 
plazmadagi tiaminning past konsentratsiyasining yuqori tarqalishi va diabet bilan bogʻliq tiamin klirensining oshishi asosida tiaminni 
toʻldirish tavsiya etilishi mumkin 
[8]
. Bundan tashqari, erta embrion rivojlanishida folat yetishmovchiligi asab naychalari nuqsonlari bilan 
bogʻliq. Shunday qilib, homilador boʻlishni rejalashtirgan ayollar, odatda, kunlik foliy kislotasini isteʼmol qilishni koʻpaytirish yoki qoʻshimcha 
olish tavsiya etiladi 
[9]
.


12/22/22
7

Yüklə 280,9 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin