Ключевые слова: интеллект, нравственность, счастье, удовольствие,
человечность, добродетель, похоть, терпение, великодушие, усердие.
ABSTRACT
This study briefly describes the life and philosophical views of Abu Ali ibn Sina.
In the philosophical views of the great philosopher and physician Abu Ali Ibn Sina,
who lived and worked in the X-XI centuries, the concepts of spirit, mind, divinity and
taste are analyzed. The significance of the philosophical views of Ibn Sina today is
incomparable. The philosopher, with his multifaceted work and rich heritage, played
a big role in the development of world culture. In particular, today in our country
much attention is paid to the study of the scientific heritage of Ibn Sina.
Keywords: intelligence, morality, happiness, pleasure, humanity, virtue, lust,
patience, generosity, diligence.
Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 2 | ISSUE 4/2
ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor
SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor
ASI Factor = 1.7
17
w
uz
www.oriens.
April
2022
KIRISH
O‘rta asrlarda Sharq olamida yashab ijod etgan buyuk alloma va
mutafakkirlarning ilmiy merosini chuqur muhokama qilish va anglash, uning
zamonaviy sivilizatsiya tarixida tutgan o‘rni va roliga baho berish bugungi kun
falsafasining dolzarb masalalaridan biridir. Ana shu bebaho ilmiy merosni yanada
teran tadqiq etish va ommalashtirishga qaratilgan sa’y-harakatlarga yangi turtki
berish, Sharqning ulug‘ allomalari tomonidan amalga oshirilgan kashfiyotlar
zamonaviy ilm-fan va taraqqiyot uchun naqadar dolzarb va zarur ekanini ochib
berishning ahamiyati ham shunchalik muhimdir.
Abu Ali ibn Sino O’rta asrlar madaniyati daholari qatoriga kiradi, ularni o’z
ruhiyati, kuchi qomusiy aqli, ilmiy-falsafiy intilishlari va talablari bilan uyg’onish
davrining buyuk mutafakkirlari bilan qiyoslash mumkin. Ularning asarlarida ilmiy
teranlik, tabiatni o’rganishdagi tajribaga asoslangan ijodiy yechim, falsafiy tahlil
kengligi, mehnatkash inson manfaati haqida qayg’urish chuqur va uzviy bog’liqligi
ko’zga tashlanadi. Ko’p tomli qomusiy “Shifo” hamda mashhur 5 kitobdan iborat
“Tib qonunlari” asarlari buning yaqqol isbotidir. O’z asarlarida mantiqiy madaniyat
yutuqlarini umumlashtirib hamda ularni o’zining shaxsiy yangiliklari bilan
to’ldirilgan holda, Ibn Sino YUNESKO ning Bosh konferensiyasini XX sessiyasi
qarorida ko’rsatib o’tilganidek, falsafa, mantiq, tibbiyot, tabiatshunoslik, sotsiologiya,
adabiyotshunoslik, tilshunoslik she’riyati rivojlanishiga o’zining ulkan hissasini
qo’shib, dunyoning barcha mamlakatlarida ilm-fan taraqqiy etishiga katta ta’sir
o’tkazgan
Ibn Sino davridan keyin 10 asr vaqt o’tdi. Bu davr ichida falsafa va ilm-fan
oldinga salmoqli qadam tashladi: falsafaning yuqori shakli-dialektik va tarixiy
materialism vujudga keldi, fan atom sirini ocha oldi, hamda uning kuchini insonga
xizmat qilishiga erisha oldi. Barcha tirik jonzotlarni maqsadli ravishda boshqarish
imkonini beradigan irsiyat kodi topildi. Biologiya jonsizdan jonlini sintez qilish
bo’sag’asida turibdi, tabobatda profilaktika va kasallikni davolashning o’ta yangicha
uslublari va nazariyasi ishlab chiqildi, kosmik parvozlar oddiy hodisaga aylandi va
boshqa ko’plam inson ongi shu tariqa rivojlandi. Bugungi kunda Ibn Sinoning
qarashlaridagi ko’plab narsalar zamonaviy tushunchalarga hamohangligi va
dolzarbligi bilan ajralib turadi. Uning go’yalari zamonaviy ilmiy bilimlar xazinasiga
ham kiritilmoqda. Uning olamning abadiyligi hamda materiya buzulmasligini
ta’minlovchi atributlar haqidagi g’oyalari, tabiiy qonuniyat, hodisalarining sababli
bog’liqligi va umumiy o’zgaruvchanligi, olamni anglash va boshqa g’oyalari bunga
misoldir.
|