Shartli refleks hosil bo‘lishidagi shart-sharoit. Shartli reflekslar hosil bo‘lishi uchun quyidagilar zarur: 1) befarq (indiffeoyent) ta’sir, bu ta’sir shartli ta’sir deb yuritiladi; 2) shartli ta’sir shartsiz ta’sirdan oldin kelishi va shartsiz ta’sir qila boshlagandan keyin ham birmuncha vaqt ta’sir ko‘rsatib turishi kerak; 3) shartli va shartsiz ta’sirlar shu tariqa birga qo‘llanilishi kerak.
Shartli refleks hosil bo‘lishidagi shart-sharoit. Shartli reflekslar hosil bo‘lishi uchun quyidagilar zarur: 1) befarq (indiffeoyent) ta’sir, bu ta’sir shartli ta’sir deb yuritiladi; 2) shartli ta’sir shartsiz ta’sirdan oldin kelishi va shartsiz ta’sir qila boshlagandan keyin ham birmuncha vaqt ta’sir ko‘rsatib turishi kerak; 3) shartli va shartsiz ta’sirlar shu tariqa birga qo‘llanilishi kerak.
Masalan, bola tug‘ilgandan keyin ma’lum vaqtlarda onasini 7-8 marta emsa, 1,5-2 yashar bo‘lganda bir sutkada 5-6 marta emadi, katta bo‘lganida esa 3-4 mahal ovqatlanadi. Shartli refleksning hosil bo‘lish tezligi odamning hayot tarziga, yoshiga, nerv sistemasining funksional holatiga, ta’sirlovchilarning tabiatiga bog‘liq bo‘ladi. Bolalarda turli rang, shakl va o‘yinchoqlarga so‘lak ajratish yoki himoya va boshqa shartli reflekslar hosil bo‘lishi mumkin
Shartli refleks hosil qilishi uchun sekretor, ko‘zni yumish yoki nutq bilan mustahkamlanadigan harakat usulidan foydalaniladi. Masalan, bolaga ovqat berilganda, og‘iz bo‘shligidagi retseptorlar qo‘zg‘alib, impuls uzunchoq miyaga yetib boradida, so‘lak ajratish markazini qo‘zg‘atadi. Ayni vaqtda qo‘zg‘alish bosh miya sopining o‘tkazuvchi yo‘llari bo‘ylab miya po‘stlogining ovqatlanish markaziga yetib boradi
Shartli refleks hosil qilishi uchun sekretor, ko‘zni yumish yoki nutq bilan mustahkamlanadigan harakat usulidan foydalaniladi. Masalan, bolaga ovqat berilganda, og‘iz bo‘shligidagi retseptorlar qo‘zg‘alib, impuls uzunchoq miyaga yetib boradida, so‘lak ajratish markazini qo‘zg‘atadi. Ayni vaqtda qo‘zg‘alish bosh miya sopining o‘tkazuvchi yo‘llari bo‘ylab miya po‘stlogining ovqatlanish markaziga yetib boradi
Chamalash refleksining ahamiyati: Shartli refleks hosil qilishda chamalash (oriyentirlash) refleksining ahamiyati juda katta, bu refleksni I.P. Pavlov «Nima degan?» deb atagan. Chamalash refleksi turlicha namoyon bo‘ladi.
Tashqi muhitning bir oz o‘zgarishi bosh, ko‘z, quloq, butun gavdani ta’sir berilgan tomonga qarab aylantiruvchi muskul harakatini paydo qiladi. Ayni vaqtda ko‘z qorachig‘i kengayadi, yurak qon tomir sistemasi, nafas olish sistemasida o‘zgarish yuzaga keladi, elektrik faollik o‘zgaradi
Yuqori tartib shartli reflekslar. Yagona bir sistemaga birlashtiruvchi omildir. Yuqori tartib shartli reflekslar. Shartli ta’sirlovchini shartsiz ta’sirlovchi bilan mustahkamlab hosil qilingan shartli refleks birinchi tartib shartli refleks deyiladi.
