Oвid haydarov



Yüklə 1,27 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə74/103
tarix02.01.2022
ölçüsü1,27 Mb.
#42733
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   103
O.Haydarov Fuqarolik jamiyati

 
INTERNET SAYTLARI  
 
1. www.president.uz 
2. www.ziyonet.uz 
3. www.xs.uz 
4. www.nimfogo.uz 
5. www.xdp.uz 
6. www.adolat.uz 
7. www.uzlidep.uz 
8. www.milliy tiklanish.uz 
9. www.ngo.uz 
10.  www.mahalla kengashi.uz 
11.  www.kasaba.uz 
 
Mavzu: AXBOROT SOHASINI ISLOH QILISH, AXBOROT VA 
SO‗Z ERKINLIGINI TA‘MINLASH 
 
Reja: 
1. Fuqarolik jamiyatini barpo etish jarayonida axborot sohasini isloh qilish, 
so‗z va axborot erkinligi 
2. Axborot  va  so‗z  erkinligini  ta‘minlashning  asosiy  usullari  (Ochiq 
muloqot, Xalqaro Press klub, Yoshlar Press klubi) 
3. Fuqarolarning elektron murojaatlari va ―Xalq qabulxonalari‖ 
 
Tayanch so‗z va iboralar: 
Axborot, 
ommaviy 
axborot 
vositalari, 
axborot 
sohasini 
liberallashtirish,  so„z  erkinligini  ta‟minlash,  nodavlat  ommaviy  axborot 
vositalari, televideniye, radio, gazeta, jurnal,  Internet tarmog„i, “Elektron 
hukumat”, “to„rtinchi hokimiyat” 
 
Har  qanday  jamiyatda  axborot  hamisha  mamlakat  taraqqiyotining 
ko‗zgusi, 
kishilarning 
ongi, 
dunyoqarashi, 
siyosiy 
saviyasi 


117 
 
shakllanishining  asosiy  vositalaridan  biridir.  Shuning  uchun  ham, 
axborotga  bo‗lgan  hayotiy  ehtiyoj,  uni  qondirishga  xizmat  qiluvchi 
omillarni shakllantirish kishilik taraqqiyotining har bir bosqichida yetakchi 
o‗rinlardan birini egallab kelgan.  
Alloma  Alisher  Navoiy  ham  o‗z  ijodi  va  faoliyati  davomida  xolis  va 
rost  axborot  masalasiga  alohida  e‘tibor  qaratgan.  ―Farhod  va  Shirin‖ 
dostonida  xabarning  ijtimoiy  ahamiyatiga  alohida  e‘tibor  qaratgan 
mutafakkir ajdodimizning: 
Erursen shoh - agar ogohsen-sen, 
Agar ogohsen - sen, shohsen sen, 
degan  misrlari  har  qanday  yangilik,  xabar  haqiqiyligi,  xolisligi, 
to‗liqligi va tezkorligi bilan baholanganligi, uning yordamida xalq irodasi 
yo‗naltirilib  turilganidan  dalolat  beradi.  U  mazkur  misrasida  agar  kishi 
axborotni birinchi bo‗lib egallasa, jamiyat tizginini egallashi, aynan xabar 
sabab  barcha  halokat  va  falokatlarning  oldini  olishi  haqidagi  pandlari 
bugungi  xabar,  axborot  boshqarayotgan  dunyomiz  haqidagi  bashoratdek 
ko‗rinadi.  
Mustaqillik yillarida erkin ommaviy axborot vositalari faoliyati uchun 
zarur  bo‗lgan  huquqiy,  ijtimoiy-siyosiy  va  iqtisodiy  shart-sharoitlar 
shakllandi.  OAVning  fuqarolik  jamiyati  instituti  sifatida  rivojlantirish 
yo‗lidagi  islohotlar  izchil  davom  etmoqda.  Diqqatga  sazovor  muhim 
tomoni  shundaki,  erkin  OAVni  rivojlantirmay  turib,  fuqarolik  jamiyati 
qurish  va  inson  erkinligi,  huquqlarini  ta‟minlash  mumkin  emasligini 
jamoatchilik anglab yetdi. 
Avvalo,  mamlakatimizda  axborot  sohasida  olib  borilayotgan  siyosat 
O‗zbekiston  Respublikasining  Konstitutsiyasida  belgilangan  ommaviy 
axborot  vositalari  erkinligi  va  qonunlarga  muvofiq  faoliyat  yuritishi
1
  har 
kim  fikrlash,  so‗z  va  e‘tiqod  erkinligiga,  hamda  o‗zi  istagan  axborotni 
izlash,  olish  va  tarqatish  huquqiga  ega
2
  ekanligi  haqidagi  me‘yorlarni 
izchillik  bilan  va  to‗laligicha  ta‘minlanishi  asosida  amalga  oshirilishini 
qayd etish zarur.  
Shu  ma‘noda  Birinchi  Prezidentimiz  I.Karimov  ommaviy  axborot 
vositalarining  fuqarolik  jamiyatidagi  roliga  alohida  to‗xtalib:  “Ochiq  va 
kuchli  fuqarolik  jamiyatini  bugungi  kunda  erkin  ommaviy  axborot 
vositalari  va  boshqa  fuqarolik  jamiyati  institutlarining  rivojlangan 
tizimisiz  tasavvur  etib  bo„lmaydi...  ularning  faoliyati  samaradorligini 
                                                           
1
 Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. – Т.: Ўзбекистон, 2017 
 
2
 Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. – Т.: Ўзбекистон, 2017 


118 
 
oshirishni  ta‟minlaydigan  zarur  me‟yoriy-huquqiy  baza,  iqtisodiy  va 
huquqiy  kafolatlar  yaratilgani  ham  bu  sohadagi  katta  ishlarimizdan 
bo„ldi”
1
,  deb  ta‘kidlagani  bejiz  emas.  Darhaqiqat,  mustaqillik  yillarida 
ommaviy  axborot  vositalari  faoliyatini  tartibga  soluvchi  qonunlarning 
tahlili  bu  sohaga  oid  huquqiy  bazani  takomillashtirish  izchil  va  tizimli 
tarzda  amalga  oshirib  borilganligini  ko‗rsatmoqda.  O‗tgan  yillarda 
mamlakatimizda yaratilgan huquqiy makon va ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar 
natijasida  bosma  nashrlar  soni  ko‗paydi,  xususiy  gazeta  va  telestudiyalar 
tizimi yuzaga keldi.  
Shuni  alohida  ta‘kidlash  kerakki,  demokratik  jarayonlar  ancha 
chuqurlashgan,  bunga  mos  matbuotga  ega  bo‗lgan  rivojlangan 
mamlakatlarda  so‗z  va  fikr  erkinligi  asta-sekin  o‗z  oqimi  bilan  kirib 
kelgan. Jamiyatni  tubdan isloh qilish, asrlar  mobaynida  shakllanib qolgan 
tushunchalarni  sindirish,  hur  fikrlilikni  turmush  tarziga  aylantirish 
maqsadida  ana  shunday  qonunlarning  qabul  qilinishi  O‗zbekiston  uchun 
katta  siyosiy,  madaniy,  qolaversa,  huquqiy  voqea  bo‗ldi.  Ayni  paytda  u 
axborot  sohasini  jahon  andozalariga  moslashtirish,  fuqorolarni  erkin 
fikrlashga  o‗rgatish  va  shu  asosda  jamiyatni  sog‗lom  fikrlar  asosida 
qaytadan qurish davlat siyosati darajasiga ko‗tarilganligini ko‗rsatadi. 
Mustaqillik  davrida  mamlakatimizdagi  OAVlarining  qiyofasi, 
tizimdagi  tarkibiy  o‗zgarish  va  yangilanishlar  quyidagilarda  namoyon 
bo‗lmoqda: 
1.  OAVning  soni  va  sifati  keskin  ortib  bormoqda.  1991  yilda  OAV 
umumiy soni 395 ta bo‗lgan bo‗lsa
2
,1994 yilda Respublikada 475 ta OAV, 
ulardan  384  ta  gazeta,  66ta  jurnal,  19  ta  telestudiya,  3  ta  kabel 
televideniyesi, 2 ta radiostudiya va bitta agentlik faoliyat ko‗rsatgan
3
. 2014 
yilga  kelib,  1,4  mingtaga  yaqin  ommaviy  axborot  vositalari  O‗zbekiston 
matbuot va axborot agentligida ro‗yxatga olingan. Ulardan 709 gazeta, 289 
jurnal, 95 TV va radio.  
2.  Mustaqillik  yillarida  mamlakatimizda  davriy  bosma  nashrlarning 
internet  versiyalari,  internet  jurnalistika  vujudga  keldi  va  u  jadallik  bilan 
rivojlanib  bormoqda.  So‗nggi  besh  yil  ichida  ularning  soni  2  barobardan 
ortdi. 2015 yil 1 yanvar holatiga ko‗ra, internet ommaviy axborot vositalari 
304 tani tashkil etadi
4

                                                           
1
 Каримов И.А. Ўзбекистоннинг 16 йиллик мустақил тараққиѐт йўли. – Т.: ―Ўзбекистон‖, 2007. – Б. 36. 
2
 Қаранг: Важный этап реформирования информационной сферы // Народное слово. – 2013. – 20 ноября. 
3
 ОАВ: ҳуқуқий база такомиллаштирилмоқда // Халқ сўзи. – 2010. – 20 август. 
4
 ―Фуқаролик жамияти институтларининг фаоллиги ошмоқда‖. 24.04. 2015 // Инт.: 
http://uza.uz
 


119 
 
3. So‗nggi o‗n yil ichida mustaqil bosma OAVlarining soni 2,5 marta, 
mustaqil  elektron  OAVlarning  soni  esa  7  barobar  oshdi.
1
  Mavjud  barcha 
telekanallarning  qariyb  53  foizi,  radiokanallarning  esa  85  foizi  nodavlat 
ommaviy  axborot  vositalari  hisoblanadi
2
.  Bu  esa  erkin  axborot  bozori, 
bozor  iqtisodiyoti  talablariga  javob  bera  oladigan  mustaqil  nashrlar  soni 
ko‗payib, raqobat muhiti shakllanganlidan dalolat beradi. 
4. 
Respublikamizda 
istiqomat 
qilayotgan 
ko‗p 
millatli 
mushtariylarning talab va istaklari inobatga olingan holda bosma ommaviy 
axborot vositalari 12 ta tilda
3
 nashr etilmoqda, televideniye va radioda ham 
bu  amaliyot  qo‗llanilmoqda,  eshittirish  va  ko‗rsatuvlar  qardosh  xalqlar 
tillaridan  tashqari  rus,  ingliz  tillarida  ham  efirga  uzatilib,  veb-saytlar 
o‗zbek, rus va ingliz tillarida faoliyat yuritadi; 
5.  Davlat  va  jamoat  tashkilotlari  ommaviy  axborot  vositalari  bilan  bir 
qatorda  nodavlat  ommaviy  axborot  vositalari  va  ularning  faoliyatini 
qo‗llab-quvvatlashga  qaratilgan  bir  qancha  tashkilotlar  tizimi  yaratildi. 
Xususan,  O‗zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  huzuridagi  Nodavlat 
notijorat  tashkilotlarini  va  fuqarolik  jamiyatining  boshqa  institutlarini 
qo‗llab-quvvatlash 
Jamoat 
fondi, 
Jurnalistlar 
ijodiy 
uyushmasi, 
O‗zbekiston  mustaqil  bosma  ommaviy  axborot  vositalari  va  axborot 
agentliklarini  qo‗llab-quvvatlash  va  rivojlantirish  jamoat  fondi,  Nodavlat 
elektron  ommaviy  axborot  vositalari  milliy  assotsiatsiyasi,  Jurnalistlarni 
tayyorlash xalqaro markazi shular jumlasidandir. 
6.  Xalqaro  hamjamiyatni  mamlakatimiz  hayoti,  islohotlarni  amalga 
oshirish  borasida  qo‗lga  kiritilgan  yutuqlar  to‗g‗risida  xabardor  qilish, 
aholining  axborotga  bo‗lgan  ehtiyojini  qondirish  hamda  fuqarolar  va 
davlat  organlari  o‗rtasidagi  o‗zaro  aloqadorlikni  kuchaytirish  maqsadida 
hozirgi kunda internet tarmog‗ida deyarli barcha davlat organlarining veb-
saytlari  joylashtirilgan.  Davlat  organlari  veb-saytlaridan  tashqari  boshqa 
veb-saytlarning soni ham oshib borayotganligini alohida qayd etish zarur. 
Xususan,  ―Uz‖  domen  zonasidagi  veb-saytlarning  soni  2002  yildagi 
587dan
4
 2010 yil fevral oyida milliy internet makonida 10 mingta veb-sayt 
ro‗yxatga  olingan,  2015  yil  iyun  oyi  holatiga  ko‗ra,  ularning  soni  21,86 
mingtaga yetgan
5

                                                           
1
 Қаранг: Важный этап реформирования информационной сферы // Народное слово. – 2013. – 20 ноября. 
2
  Каримов  И.А.  Мамлакатимизда  демократик  ислоҳотларни  янада  чуқурлаштириш  ва  фуқаролик  жамиятини 
ривожлантириш концепцияси: Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг 
қўшма мажлисидаги маъруза. 2010 йил 12 ноябрь / И. Каримов. – Т: ―Ўзбекистон‖, 2010. – Б. 30. 
3
 Фуқаролик жамияти асослари: ўқув қўлланма /А.Жалилов ва бошқ. – Тошкент, 2015. -  Б.187. 
4
 Миллий домен интернет фестивали бошланди // Халқ сўзи. – 2013. – 15 август.
 
5
  Ўзбекистон  Республикаси  ахборот  технологиялари  ва  коммуникацияларини  ривожлантириш  вазирлигининг 
2015 йил биринчи ярим йиллик ҳисоботи.  


120 
 
7.  Sohaga  zamonaviy  texnologiyalar  izchil  joriy  etilishi  natijasida 
tizimga  raqamli,  mobil  va  internet  televideniye  kabi  mutlaqo  yangi 
mediatuzilmalar  kirib  kelmoqda.  Global  tarmoqda  200  ga  yaqin 
nashrlarning elektron versiyalari mavjud
1

Shuningdek,  hozirgi  kunda  Qoraqalpog‗iston  Respublikasi,  Navoiy, 
Namangan,  Farg‗ona  va  Samarqand  viloyatlari  kompyuterlashtirish 
markazlariga  "uz"  domenini  ro‗yxatga  olish  maqomi  berildi.  Bu  esa  "uz" 
domenini  hududlarning  o‗zida  ro‗yxatga  olish  va  ularning  sonini  yanada 
oshirishga xizmat qiladi.
2
 
Veb-saytlarning  soni  oshib  borayotganligi  nafaqat  fuqarolarimizning, 
balki  boshqa  mamlakatlarda  ham  respublikamizda  o‗zkazilayotgan 
islohotlar  haqida  to‗la  ma‘lumotga  ega  bo‗lish  uchun  imkoniyatlar 
yaratmoqda. 
Mamlakatimizda 
yaratilgan 
qonunchilik 
bazasi 
va 
amalga 
oshirilayotgan  ishlar  xalqaro-huquqiy  me‘yorlarga  to‗la  mos  kelishini 
alohida  qayd  etish  kerak.  Xususan,  OAV  faoliyatiga  oid  qonunlarning 
tahlili  ularning  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining  ―Inson  huquqlari 
umumjahon 
deklaratsiyasi‖ 
19-moddasidagi 

Yüklə 1,27 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   103




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin