“О„zbek tili va adabiyotini о„qitish metodikasi” kafedrasi zulxumor Mirzayeva, Komil Jalilov

xususiyatlariga
e'tibor qaratiladi:
1.
Pragmatik ta‘lim real hayot mohiyati, undagi o‗zgarishlar va rivojlanishlar 
bilan bog‗liq qonuniyatlarni o‗rganuvchi ta'lim falsafasidir. 
2. 
Pragmatik ta‗lim asosida quruq g‗oyalardan iborat bo‗lmagan, real hayot 
dasturlariga, o‗quvchilarning amaliy va kundalik tajribalariga asoslangan o‗quv 
jarayonlarini tashkil etish prinsipi yotadi.
3. 
Pragmatistlar asli tabiatan pluralistlar bo‗lib, ular asosan fikr turfaligiga 
e‘tibor qaratadilar. Ular pragmatik yondashuvga ―taffakkur inqilobi‖ga rag‗bat 
sifatida qaraydilar.
Demak, yuqoridagi fikrlardan xulosa qilish mumkinki, pragmatikaning muhim 
elementlaridan biri- amaliy faoliyatning ta'lim va tarbiya jarayonidagi o‗rni, 
o‗quvchilar shaxsiy tajribalari va atrof muhit bilan o‗zaro munosabatda o‗z 
bilimlarini rivojlantirib borish ko‗nikmasidir. O‗rnida ta'kidlash kerakki, 
konstruktivizm vakillari, xusan, mashhur pedagog olimlar Piaje
41
va Vgotskiy
42
ham 
ta‘limda pragmatizmning ijobiy jihatlari xususida maxsus tadqiqotlar yaratgan edi.
Adabiyot o‗qitishga pragmatik yondashuv ko‗p holatlarda lingvistik 
kompetensiyalar orqali amalga oshiriladi, chunki ―badiiy matn to‗laligicha so‗z, so‗z 
birikmasi va gaplardan iborat bo‗lib, ular o‗z holicha global miqyosdagi makro nutq 
faoliyatini tashkil etadi‖
43
. Ayni paytda badiiy adabiyot real olam, voqelik va 
shaxslarning yozuvchi dunyoqarashi, tafakkuri, ijodiy tajribasi asosida qayta sintez 
41
Jean Piaget. The Equilibration of Cognitive Structures: The Central Problem of Intellectual 
Development. Chicago: University of Chicago Press, 1985 
3
 L.S. Vygotsky. Educational psychology. CRC Press, 1997
43
Van Dijk.Studies in the Pragmaticof Discourse.1981.The Hague:Monton Publishers,1981.P. 249

---

qilingan badiiy talqinidagi nusxasi ekan, bu talqinlar tabiiyki real nutqlar vositasida 
amalga oshiriladi. Demak, mana shu nuqtai nazardan badiiy asar ham o‗z holicha 
pragmatik xususiyat kasb etadi.
Xo‗sh, adabiy ta'lim jarayonlarida badiiy asarning pragmatik funksiyalarini 
yuzaga chiqarish, o‗quvchilarning muayyan badiiy asardan olgan nazariy 
tushunchalarini amaliy ko‗nikmalari bilan paralel rivojlantirishda qanday tamoyillar 
muhim ahamiyat kasb etadi?