“О„zbek tili va adabiyotini о„qitish metodikasi” kafedrasi zulxumor Mirzayeva, Komil Jalilov
Yüklə 1,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
adabiyot faniga
oid kompetensiyalarni shakllantirish maqsad qilinishi mumkin: - Asarning qaysi tur va janrga mansubligini aniqlay oladi va tushuntirib beradi; - Asardagi asosiy va ikkilamchi g‗oyalarini tushunadi, asarda ko‗tarilgan muammolarga o‗z munosabatini bildiradi; - Asardagi ochiq aytilgan fikrlarni va tagma‘nolarni ilg‗aydi, asardan xulosalar chiqara oladi va bu xulosalarini asoslab bera oladi; - Asarning syujetini tushunadi, syujet elementlarini (ekspozitsiya, tugun, kulminatsiya, yechim) ajrata oladi va asarning qurilishiga munosabat bildira oladi; - Asarning badiiy xususiyatlarini (asarda qo‗llanilgan badiiy vositalarni) tahlil qila oladi, ularning o‗quvchiga ta‘siri haqida fikr bildira oladi; - Asardagi obrazlar tizimini tahlil qila oladi; - Badiiy adabiyot va san‘atning boshqa turlari o‗rtasidagi bog‗liqlar va farqlarni tushunadi; - Asarning adabiy-tarixiy kontekstdagi ahamiyati haqida fikr bildira oladi. Ushbu kompetensiyalar quyidagi mezonlar asosida baholanishi mumkin: 5 4 3 2 Asarning qaysi tur va janrga mansubligini aniqlay oladi va tushuntirib beradi: asarning qaysi tur va janrga mansubligini aniqlaydi, asarning shu tur va janrga mansubligini belgilaydigan bir qancha xususiyatlarini ko‗rsatib bera oladi asarning qaysi tur va janrga mansubligini aniqlaydi, asarning shu tur va janrga mansubligini belgilaydigan bitta yoki ikkita xususiyatini ko‗rsatib bera oladi asarning qaysi tur va janrga mansubligini aniqlaydi, biroq nega aynan shu tur va janrga mansubligini tushuntirib bera olmaydi asarning qaysi tur va janrga mansubligini aniqlay olmaydi Asardagi asosiy va ikkilamchi g‗oyalarini tushunadi, asarda ko‗tarilgan muammolarga o‗z munosabatini bildiradi: asarning asosiy va ikkilamchi g‗oyalarini ajrata oladi, fikrini asardan misollar bilan asoslay asosiy va ikkilamchi g‗oyalarini ajrata oladi, asarda ko‗tarilgan muammolarga asarning asosiy g‗oyasini ajrata oladi, asarda ko‗tarilgan muammoga asarning asosiy g‗oyasini ajratishga harakat qiladi oladi, asarda ko‗tarilgan muammolarga munosabat bildira oladi va munosabatini asoslaydi munosabat bildira oladi munosabat bildira oladi AK3: Asardagi ochiq aytilgan fikrlarni va tagma‘nolarni ilg‗aydi, asardan xulosalar chiqara oladi va bu xulosalarini asoslab bera oladi: asarda ochiq aytilgan fikrlarni va tagma‘nolarni ilg‗aydi hamda tushuntiib bera oladi, asardan tegishli xulosalar chiqara oladi, bu xulosalarini hayot bilan bog‗laydi va asoslab bera oladi asarda ochiq aytilgan fikrlarni va tagma‘nolarni ilg‗aydi hamda tushuntiib bera oladi, asardan tegishli xulosalar chiqara oladi asarda ochiq aytilgan fikrlarni ilg‗aydi hamda tushuntirib bera oladi, asardan tegishli xulosalar chiqara oladi asarda ochiq aytilgan fikrlarni ilg‗aydi AK4: Asarning syujetini tushunadi, syujet elementlarini (ekspozitsiya, tugun, kulminatsiya, yechim) ajrata oladi va asarning qurilishiga munosabat bildira oladi: asarning syujetini tushunadi, syujetning elementlarini asardan ko‗rsatib bera oladi, asarning syujet qurilishiga munosabat bildira oladi va asarning syujetini tushunadi, syujetning elementlarini asardan ko‗rsatib bera oladi, asarning syujet qurilishiga munosabat bildira asarning syujetini tushunadi, syujetning elementlarini asardan ko‗rsatib bera asardagi voqealar ketma-ketligini qayta hikoya qilib bera oladi munosabatini asoslaydi oladi oladi AK5: Asarning badiiy xususiyatlarini (asarda qo‗llanilgan badiiy vositalarni) tahlil qila oladi, ularning o‗quvchiga ta‘siri haqida fikr bildira oladi: asarda qo‗llanilgan badiiy vositalarni topa oladi, bu vositalarning badiiy effekti (o‗quvchiga ta‘siri) haqida o‗z fikrini bildiradi va fikrini asoslaydi asarda qo‗llanilgan badiiy vositalarning bir qanchasini topa oladi, bu vositalarning badiiy effekti (o‗quvchiga ta‘siri) haqida o‗z fikrini bildiradi asarda qo‗llanilgan badiiy vositalardan bitta-ikkitasini topa oladi, bu vositalarning badiiy effekti (o‗quvchiga ta‘siri) haqida o‗z fikrini bildiradi asarda qo‗llanilgan badiiy vositalardan ayrimlarini topa oladi AK6: Asardagi obrazlar tizimini tahlil qila oladi: asardagi obrazlarga munosabat bildiradi, munosabatini asardan va hayotdan misollar bilan asoslab beradi, muallifning bu obrazlarni yaratishda qo‗llagan lisoniy (lingvstik) va badiiy vositalarini tahlil qila oladi asardagi obrazlarga munosabat bildiradi, munosabatini asardan va hayotdan misollar bilan asoslab beradi, muallifning bu obrazlarni yaratishda qo‗llagan lisoniy (lingvstik) va badiiy vositalaridan ayrimlarini ko‗rsatib asardagi obrazlarga munosabat bildiradi, munosabatini asoslashga harakat qiladi asardagi obrazlarni sanab bera oladi bera oladi AK7: Badiiy adabiyot va san‘atning boshqa turlari o‗rtasidagi bog‗liqlar va farqlarni tushunadi: adabiyot va san‘atning boshqa turlari (musiqa, teatr, kino, rangtasvir, haykaltaroshlik va hokazo) o‗rtasidagi o‗xshashlik va farqlarni tushuntirib bera oladi, xususan, konkret bir badiiy asar (obraz) va uning san‘atning boshqa turlaridagi talqinlariga munosabat bildira oladi, bu munosabatini misollar bilan asoslaydi adabiyot va san‘atning boshqa turlari (musiqa, teatr, kino, rangtasvir, haykaltaroshlik va hokazo) o‗rtasidagi o‗xshashlik va farqlarni tushuntirib bera oladi, xususan, konkret bir badiiy asar (obraz) va uning san‘atning boshqa turlaridagi talqinlariga munosabat bildira oladi adabiyot va san‘atning boshqa turlari (musiqa, teatr, kino, rangtasvir, haykaltaroshlik va hokazo) o‗rtasidagi ayrim o‗xshashlik va farqlarni tushuntirib bera oladi adabiyot va san‘atning boshqa turlari (musiqa, teatr, kino, rangtasvir, haykaltaroshlik va hokazo) o‗rtasidagi bitta-ikkita o‗xshashlik va farqlarni sanab bera oladi AK8: Asarning adabiy-tarixiy kontekstdagi ahamiyati haqida fikr bildira oladi: ( Izoh: ushbu kompetensiya yuqori (9-10-11 sinflarda shakllantiriladi) Asarning adabiy- tarixiy kontekstdagi ahamiyati, yozuvchining ijodida Asarning adabiy- tarixiy kontekstdagi ahamiyati, yozuvchining Asarning adabiy-tarixiy kontekstdagi ahamiyati, Asarning adabiy- tarixiy kontekstdagi ahamiyati haqida tutgan o‗rni va adabiy tafakkurning rivojlanishidagi o‗rni haqida fikr bildira oladi, fikrini aniq faktlar bilan va bir qancha badiiy asarlarni solishtirish orqali asoslay oladi ijodida tutgan o‗rni haqida fikr bildira oladi, fikrini aniq faktlar bilan asoslay oladi yozuvchining ijodida tutgan o‗rni haqida fikr bildira oladi fikr bildirishga harakat qiladi Kompetensiyalarni baholash o‗quv yili davomida og‗zaki va yozma shakllarda (insho, annotatsiya, taqriz, esse, maqola, referat yozdirish, shuningdek, test orqali) amalga oshirilishi mumkin. Kompetensiyalarning shakllanganlik darajasi adabiyot darslarida o‗rganilishga va o‗quvchilar mustaqil o‗qishi uchun tavsiya qilingan asarlar misolida baholanadi, bunda bir asar misolida bitta yoki bir necha kompetensiya baholanishi mumkin. O‗quv yili oxirida kompetensiyalarni kompleks tarzda o‗quvchilarga notanish asar misolida (asarning o‗quvchilarga yosh, til va boshqa jihatlardan mosligini hisobga olgan holda) yozma tarzda baholash tavsiya qilinadi. Baholashda birinchi navbatda o‗quvchilar ishining originalligi, mustaqil fikrning mavjudligi, tayyor manbalardan (darslik, internet va hokazo) ko‗chirilmaganligi, shu bilan birga lozim o‗rinlarda qo‗shimcha manbalardan foydalanilganligi hisobga olinishi lozim. Yurtimiz rahbariyati adabiyotni о‗itishni tubdan yaxshilash, kitobxonlik madaniyatini о‗stirish, yoshlarni milliy va jahon adabiyotining sara namunalari bilan tanishtirish singari yuksak vazifalarni oldimizga qо‗yar ekan, fikrimizcha, bu vazifalarni amalga oshirish uchun ta‘lim muassasalarida adabiyot fanini о‗qitishga bо‗lgan munosabatni jahonning ilg‗or tajribasidagi milliy tutumlarimizga, milliy tafakkur va dunyoqarashimizga mos jihatlarga tayangan holda tubdan qayta kо‗rib chiqish, bunda bir asarni boshqasiga almashtirish orqali emas, prinsipial yondashuvni о‗zgartirish orqali sifat о‗zgarishiga erishmog‗imiz lozim. Ma‘lumki, Yüklə 1,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|