O’zbekistan respublikasi joqari ha’m orta arnawli bilimlendiriw ministirligi samarqand veterinariya medicina instituti no’kis filiali

2.2 Listerioz keselligi klinikasi ha’m labarator diagnozi

Sońǵı on jıllıqlarda balshıq jerde listerioz menen keselleniwdiń kóbeyiwi gúzetilip atır, bunıń menen baylanıslı keselliktiń haqıyqıy eliriwi menen de, laboratoriya diagnostikası jaqsılanıwı menen de. Maqset menen bakteriyalardıń egiw tezligin asırıw, selektiv qurallardan paydalanıw hám suwıq usıl bayıtıw. Listeriyalarni pataslanıwına hám Listeria sanına qaray ajıratıw sxeması sınaq materialına tuwrıdan-tuwrı selektorli agarga egiw yamasa bayıtıw kiredi selektiv bulonlarda material. Jigirmalanshı ásirdiń sońǵı on jıllıqlarında insan juqpalı patologiyasining dúzilisi basdan keshirdi bir qatar ilgeri belgisiz bolǵan juqpalı keselliktiń jańalıq ashılıwı sebepli zárúrli evolyutsiya agentleri hám ilgeri belgili patogenlarning salıstırma salmaǵı roliniń ózgeriwi. Ekinshi gruppaǵa listeriozga tolıq tiyisli bolıwı múmkin. Eger eskertip ótilgen mikroorganizmlar ozaldan belgili bolǵan epidemiologlar, bakteriologlar hám juqpalı kesellikler boyınsha qánigeler, sońǵı jıllarda úlesi olar keltirip shıǵaratuǵın infektsiyalar, sonıń menen birge olardıń klinikalıq kórinisleri spektri. Buǵan járdem berildi bir tárepden laboratoriya hám klinikalıq diagnostika salasında sezilerli tabıslar, basqa tárepden sırtqı ortalıqtıń antropogen ózgeriwi, bul qozǵawtıwshınıń kóbeyiwi sharayatlarına tásir kórsetdi, jollıq

infektsiyanı juqtırıw hám olarǵa salıstırǵanda adamlardıń qáwip gruppaları tásirliligi, birinshi náwbette immunitet tańsıqlıǵınıń hár túrlı túrleri [1, 2, 3]. Laboratoriya diagnostikası daǵı jetiskenliklerge qaramay juqpalı kesellikler, listeriozni kesellikti anıqlawlaw mashqalası úlken itibarǵa ılayıq bolıp tabıladı hám keyingi úyreniw. Biziń wazıypamız ámeliyatshılardıń keń sheńberin tanıstırıw edi, birinshi náwbette bakteriologlar hám juqpalı kesellikler boyınsha qánigeler bul infektsiyanı diagnostika qılıwdıń zamanagóy usılları menen. 80-jıllardıń baslarına shekem kulturalarni azıqlıq ortalıqta ajıratıw, klinika dan smearlarni boyaw serologik diagnostika usılları menen birge material tiykarǵı strukturalıq bólimler bolǵan listeriozning laborator diagnostikası. Usınıń menen birge, sporadik jaǵdaylar sanınıń kóbeyiwi hám epidemiologic keselliklerdiń tarqalıwı dástúriy diagnostikanıń kóplegen hálsiz táreplerin anıqlawǵa járdem berdi. Serologik izertlew usılları eń keń qollanılǵan listerioz kesellikti anıqlawı ushın tarqatıw. Qaǵıyda jol menende, bul aglutinatsiyaning hár qıylı variantları sınaqları, olardan paydalanıw 1987 jılda Ministrlik tárepinen tastıyıqlanǵan den sawlıqtı saqlaw hám Mámleket agrosanoati kórsetpe hújjetler menen: " Laboratoriya diagnostikası haywanlar hám adamlardıń listeriozi, baqlaw hám aldın alıw ilajları ", " epidemiologiya boyınsha kórsetpe, Ámelde, listeriozning laborator diagnostikasında eki serologic usılı : komplementni inaktivatsiyalangan sitoplazmatik antigen menen bólew reakciyası hám reaksiya eritrotsitlar antigen diagnostikası menen tikkeley bolmaǵan gemagglyutinatsiya. Biraq, 1967 jılda Listerioz izertlewshilerdińi orıs mektebiniń tiykarlawshilerinen biri, akademikalıq I. A. Bakule kesellikti anıqlaw qoyıw ushın serologik reakciyalardıń ayriqshalıǵı joq ekenligine itibar qaratdı . Azıq-túlik ónimindegi L. monotsitogenlari pasterizatsiya hám ıssılıq menen qayta islew nátiyjesinde joq etiledi. Ulıwma alǵanda, listeriozning aldın alıw boyınsha usınıslar azıq-túlik menen yuqadigan basqa keselliklerdiń aldın alıw boyınsha usınıslarǵa uqsas bolıp tabıladı. Bularǵa qawipsiz azıq-túlik menen qayta islew hám Jáhán den sawlıqtı saqlaw shólkeminiń azıq-túlik qawipsizligin jaqsılawdıń besew principine ámel qılıw kiredi (1. Tazalıqtı saqlań. 2. Shiyki awqatlardı pısken awqatlardan ajıratıp alın. 3. Awqatlardı jaqsılap pishiring. 4. Azıq-túlik ónimlerin qawipsiz saqlań temperatura 5. Qawipsiz suw hám qawipsiz sheki onimdi isletiń. Haywanlardı alo-hida saqlaw, sanitariya -gigiyena qaǵıydalarına ámel qılıw, malxanalardan kemiriwshilerdi joytıw, nerv sisteması zálellengen kesel haywanlardı ajıratıp, qassapxanaǵa jıberiw, dezinfeksiya hám deratizatsiya ótkeriwden ibarat Íytlar hám pıshıqlarda listerioz menen juǵıw kon'yunktiva, silekey perdeler, kesellengen haywanlardıń zálellengen terisi, sonıń menen birge patogenlar tasıwshısı arqalı júz boladı. Kesellik procesi haywandıń fizikalıq jaǵdayına, onıń jasına hám ol menen baylanıslı keselliklerge baylanıslı. Hámledar hayallarda genitoüriner sistema hám abortlar, jas haywanlarda sepsis, úlkenlerde - keselliktiń asemptomatik procesi hám nerv sistemasındaǵı patologiya, bul kosmosda tolıq saykes emeslik, ǵayrıoddiy minez-qulqlar, tolıq kemsalıyqalıqtan kútpegende tınıshsızlanıw hám hátte hújimge shekem. Íytlar hám pıshıqlarda ushraytuǵın listeriozning belgilerine tómendegiler kiredi: Íshteyni joytıw, kóbinese awqatlanıwdan bas tartıw, jónelisti joytıw, tupurik, aǵımı, tumshug'ining " qiysayıwı", láń, minez-qulqlardıń ózgeriwi. Pishiqlarda listerioz keseligi. Pıshıqlar Listeria menen insannıń tásir qılıw dárekleri, sonday-aq juqtırgan gósh hám sút ónimleri, sonıń menen birge, pıshıqlardıń pataslanǵan awqatlanıwları menen juqtırilishi múmkin. 2014 jıl may ayında Bravo Pet Food Recall, sonday-aq listeria menen pataslanganligi sebepli pıshıqlardıń hár qıylı azıq-túlik ónimlerin qabil qiliwi. Shiyki dieta menen azıqlanǵan pıshıqlar Listeria infektsiyası qáwipi joqarı. AQSh azıq-túlik hám farmacevtika administraciyası (FDA) FDA veterinariya medicina orayı (CVM) tárepinen 2010 jıl oktyabrinen 2012 jıl iyulgacha bolǵan eki jıllıq izertlewge belgi qılıp atır. Izertlewde olar azıq-túlik arqalı yuqadigan keselliklerdi keltirip shıǵarıwı múmkin bolǵan bakteriyalar ushın úy haywanlarınıń azıq-túlik ónimleriniń 1000 den artıq úlgilerin sınap kóriwdi. FDA " Izertlew sonı kórsetdiki, sınaqtan ótken úy haywanlarınıń basqa túrleri menen salıstırǵanda, úy haywanlarınıń azıq-túlikleri kesellik keltirip shıǵaratuǵın bakteriyalar menen kóbirek zálellanganligini kórsetdi. " Qatnasqan laboratoriyalar úy haywanları ushın zıyanlı bakteriyalar, sonday-aq Salmonella hám Listeria ushın zıyanlı bakteriyalardı analiz qılıwdı. monotsitogenlar. Ádetde Listerioz dep atalatuǵın Listeria menen infektsiya hámledar hayallarda, ǵarrı adamlarda hám immuniteti tomenlegen adamlarda saldamlı infektsiyanı keltirip shıǵarıwı múmkin. Saw adamlar hám pıshıqlar kem ushraydı. Adamlarda kesellik tarqalıwı, belgileri, kesellikti anıqlawı, emlew hám aldın alıwdıń kóp tárepleri ıyt hám pıshıqlarnikiga uqsas bolıp tabıladı.