O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsialari

Befarqlik egri chizig`i va iste’molchi budjetining cheklanganligi

Befarqlik egri chizig`i va iste’molchi budjetining cheklanganligi

Iste’molchi tanlovini tushuntirishda befarqlik egri chizig‘i muhim rol o‘ynaydi.

Befarqlik egri chizig‘i ehtiyojlarni bir xil darajada qondirilishini ta’minlovchi iste’mol to‘plamlari yig‘indisini namoyon etadi. Ya’ni, iste’molchi uchun befarqlik egri chizig‘ida joylashgan tovarlar to‘plamini tanlashda farq mavjud bo‘lmaydi.

Befarqlik egri chizig‘i iste’molchining afzal deb bilgan variantlarini ko‘rsatib bera oladi. Biz befarqlik egri chizigining to‘rtta afzalligini ko‘rib chiqamiz:

1. Yuqoriroq befarqlik egri chiziqlarini pastlariga qaraganda afzal ko‘rish. Odamlar, odatda, ko‘proq tovarlar xarid qilishga odatlanishgan. Katta hajmdagi eng munosib tanlov befarqlik egri chizig’ida o‘z ifodasini topadi. Yaxshiroq bo‘lgan befarqlik egri chizig‘i boshqalaridan ko‘ra ko‘proq ijobiy «xarakterga ega». Shuning uchun iste’molchi yaxshiroq variantga ega bo‘lishni xohlaydi.

2. Befarqlik egri chizig’i beqaror. Befarqlik egri chizig‘i iste’molchining bir variantdan boshqasini afzal ko‘rganda o‘zini namoyish etadi. Ko‘pincha, iste’molchiga ikkala mahsulot ham yoqadi. Shu sababli, agar birinchi mahsulot miqdori kamaysa, iste’molchini xursand qilish uchun ikkinchisiniki ortadi. Shu sababli, ko‘pincha befarqlik egri chizig’i o‘zgarib turadi.

Befarqlik egri chizig‘i bizga iste’molchining bir tovarni ikkinchi biriga almashtirmaslik xohishi haqida «ma’lumot beradi». Bir mahsulot o’rnini boshqasi bosa olsa, befarqlik egri chizig’i tanlash osonlashadi, aks holat bolsa, aksincha, qiyinlashadi. Buning to‘g‘riligini ko‘rish uchun bir holni ko‘rib chiqamiz.

Befarqlik egri chizig‘i bizga iste’molchining bir tovarni ikkinchi biriga almashtirmaslik xohishi haqida «ma’lumot beradi». Bir mahsulot o’rnini boshqasi bosa olsa, befarqlik egri chizig’i tanlash osonlashadi, aks holat bolsa, aksincha, qiyinlashadi. Buning to‘g‘riligini ko‘rish uchun bir holni ko‘rib chiqamiz.

• Mutloq o‘rin bosuvchilar: tasavvur qiling, kimdir sizga 10 sentlik tanga bilan nikel bolagi to‘plamini taklif qildi. Siz ushbu farqli narsalarni qanday baholar edingiz? Odatga ko‘ra, siz ikkalasining ham pulga chaqsa boladigan qiymati haqida o‘ylar edingiz. Agar shunday bolsa, siz to‘plamdagi nikel va pulning qanchaligini e’tiborga olmay ikkita nikel bolagini bitta o‘n sentlik tangaga ayirboshlardingiz. Sizning ushbu nikel va pul orasidagi o‘rin bosish qiymatingiz ikkiga bir bolar edi. O‘rin bosish qobiliyati o‘zgarmas bolgani sabab, befarqlik egri chizigl to‘g‘ri chiziq vazifasini otaydi. Bu to‘g‘ri befarqlik egri chizigl tufayli yuqoridagi ikki tovar bir-birining o’rnini mukammal bosa oladi.