Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligimirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universitetining jizzax filiali

Fayl himoyasi turi
Fayllarni himoya qilish zamonaviy operatsion tizimlarning muhim tarkibiy qismi bo'lib, fayllarni ruxsatsiz kirish, o'zgartirish yoki o'chirishdan himoya qilishni ta'minlaydi. Shu nuqtai nazardan, ishonchli ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlash uchun operatsion tizimlarda ishlatiladigan fayllarni himoya qilish mexanizmlarining bir nechta turlari mavjud.


Fayl ruxsatnomalari - Fayl ruxsatnomalari foydalanuvchilar va guruhlar uchun ruxsatlarni o'rnatish orqali fayllarga kirishni boshqaradigan fayllarni himoya qilishning asosiy shaklidir. Fayl ruxsatnomalari tizim ma'muriga foydalanuvchilar va guruhlarga o'qish, yozish va bajarish imtiyozlarini o'z ichiga olishi mumkin bo'lgan maxsus kirish huquqlarini belgilash imkonini beradi. Ushbu kirish huquqlari fayl yoki katalog darajasida tayinlanishi mumkin, bu foydalanuvchilar va guruhlarga kerak bo'lganda ma'lum fayllar yoki kataloglarga kirish imkonini beradi. Fayl ruxsatnomalari tizim administratori tomonidan istalgan vaqtda ruxsatsiz kirishning oldini olishga yordam beradigan kirish huquqlarini sozlash uchun o'zgartirilishi mumkin.


Shifrlash - shifrlash - bu fayllarni ruxsatsiz kirishdan himoya qilish uchun oddiy matnni shifrlangan matnga aylantirish jarayoni. Shifrlangan fayllarga faqat ularni shifrlash uchun to'g'ri shifrlash kalitiga ega bo'lgan vakolatli foydalanuvchilar kirishlari mumkin. Shifrlash moliyaviy ma'lumotlar, shaxsiy ma'lumotlar va boshqa maxfiy ma'lumotlar kabi maxfiy ma'lumotlarni himoya qilish uchun keng qo'llaniladi. Operatsion tizimda shifrlash ruxsatsiz kirishdan qo'shimcha himoya qatlamini ta'minlovchi alohida fayllar yoki butun kataloglarga qo'llanilishi mumkin.


Kirishni boshqarish ro'yxatlari (ACL) - kirishni boshqarish ro'yxatlari (ACL) fayllar va kataloglarga biriktirilgan ruxsatlar ro'yxati bo'lib, ular qaysi foydalanuvchilar yoki guruhlar ularga kirish huquqini va ular bo'yicha qanday amallarni bajarishi mumkinligini belgilaydi. ACLlar fayl ruxsatlaridan ko'ra batafsilroq bo'lishi mumkin, bu tizim ma'muriga qaysi foydalanuvchilar yoki guruhlar muayyan fayllar yoki kataloglarga kirishini aniq belgilash imkonini beradi. ACLlar alohida foydalanuvchilar yoki guruhlarga o'qish, yozish yoki imtiyozlarni bajarish kabi maxsus ruxsatlarni berish yoki rad etish uchun ham ishlatilishi mumkin.


Tekshiruv va ro'yxatga olish - Audit va ro'yxatga olish - bu fayllarga kirish, o'zgartirishlar va o'chirishlarni kuzatish va kuzatish uchun ishlatiladigan mexanizmlar. U barcha fayllarga kirish va o'zgarishlar, jumladan, faylga kim kirganligi, qanday harakatlar bajarilganligi va qachon amalga oshirilganligi haqidagi yozuvni yaratishni o'z ichiga oladi. Audit va ro'yxatga olish ruxsatsiz kirishni aniqlash va oldini olishga yordam beradi, shuningdek, muvofiqlik maqsadlari uchun audit izini taqdim etishi mumkin.


Jismoniy fayllar xavfsizligi - Jismoniy fayl xavfsizligi fayllarni jismoniy shikastlanish yoki o'g'irlikdan himoya qilishni o'z ichiga oladi. U fayllarni saqlash va kirishni boshqarish, zaxiralash va tiklash, jismoniy xavfsizlikning eng yaxshi amaliyotlari kabi choralarni o'z ichiga oladi. Jismoniy fayl xavfsizligi muhim ma'lumotlarning yaxlitligi va mavjudligini, shuningdek, tartibga solish talablariga muvofiqligini ta'minlash uchun muhim ahamiyatga ega.


Umuman olganda, ushbu turdagi fayllarni himoya qilish mexanizmlari ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlash va operatsion tizimda ma'lumotlarning buzilishi va boshqa xavfsizlik hodisalari xavfini minimallashtirish uchun juda muhimdir. Fayllarni himoya qilish mexanizmlarini tanlash tashkilotning o'ziga xos talablariga, shuningdek, himoya qilinadigan ma'lumotlarning sezgirligi va hajmiga bog'liq bo'ladi. Biroq, ushbu fayllarni himoya qilish mexanizmlarining kombinatsiyasi har xil turdagi tahdidlar va zaifliklardan keng qamrovli himoyani ta'minlaydi.