O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi

Ishni bajarish tartibi. 
1. Taxtadagi belgilar yordamida mayatnikning uzunligini o’lchab oling. 
Matematik mayatnik muvozanat holatidan 10
0
– 15
0
burchakka og’diriladi, bir
qo’lda mayatnikni ikkinchi qo’lda sekudomer ushlab turilib, ikkalasi bir vaqtda 
harakatga keltiriladi. 30-40 to’liq tebranishlarni sanab, ketgan 

1
t
vaqtni 
sekundlarda aniqlab olinadi. Shu vaqt ichida n ta tebranish sodir bo’lsa, u holda 
tebranish davri 

---

82 
1
1
1
n
t
T

(10) 
formuladan aniqlanadi. 
2. Mayatnik ipi o’ralgan g’altak aylantirilib, uning dastlabki holatiga 10 sm 
qo’shiladi. Shundan keyin xuddi yuqoridagidek tebranishlar soni 
2
n
va
2
t
ga 
ketgan vaqt o’lchanadi va
2

uzunlikdagi mayatnikning tebranish davri
2
2
2
n
t
T

(11) 
formuladan topiladi. Tajriba kamida 3-4 marta takrorlanadi. Mayatnik uchun 
quyidagi qiymatlar tavsiya etiladi
1

=40,60,80 sm,
2

=50, 70, 90 sm olingan 
natijalar 1-jadvalga yoziladi va tegishli hisoblashlar o`tkaziladi. 
1-jadval 
T/r 
1

1
t
N
1
T
2

2
t
2
T
g
r
o
g
`
g

r
o
g
`

%
100
`
`


r
o
r
o
g
g
1 
2 
3 
Sinov savollari. 
1. Garmonik tebranishlar va uning tenglamasi. 
2. Garmonik tebranishni xarakterlovchi asosiy fizik kattaliklar (amplituda, 
chastota, davr, faza) .
3. Matematik mayatnikning asosiy tenglamasini yozing va tushuntiring. 
4. Erkin va majburiy tebranishlar haqida tushuncha bering. 
5. Matematik mayatnik harakatida energiyaning bir turdan ikkinchi turga
aylanishini izohlab bering .