O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

14.3-rasm. To‘rt kamerali aralashtirgich:
1-kameralar; 2-aralashtirgichlar; 3-suspeziya yig‘gich quti; 4-kirish tuynugi; 5-qopqoq; 6-cho‘yanli shiber; 7-shiberni ko‘tarish va tushirish uchun mexanik chig‘ir trosi.

14.4-rasm. Uzluksiz ishlaydigan superfosfat kamerasi:
1-kameraning silindrik korpusi; 2-markaziy quvur; 3-elektromotor; 4-reduktor; 5-kamera qopqog‘i; 6-to‘siq; 7-frezer; 8-suspeziya tushish joyi; 9-ekssentrik.
Suspenziya aralashtirgichdan qopqoqdagi teshik 8 dan o‘tuvchi quvur orqali uzluksiz ravishda kameraga oqib tushadi. Kameraning aylanish jarayonida superfosfat massasi frezerga tomon yo‘nalishida qattiqlashib boradi va tayyor mahsulot frezerda qirib olinadi. Frezerning bir marta aylanishi natijasida 5-25 mm qalinlikdagi superfosfat qatlami qirib olinadi. Qirilgan superfosfat markaziy quvurga undagi yirik tirqish orqali tushadi va undan esa mahsulotni omborga uzatuvchi transporterga tushadi. Qo‘zg‘olmas markaziy quvur bo‘yicha superfosfat massasining ishlqalanishi hisobiga Yuzaga keladigan aylanish qarshiligini kamaytirish maqsadida kameraning yuklash zoNaClda markaziy quvurning tashqi devoriga yog‘ochli ekssentrik 9 joylashtirilgan. Uning vazifasi – yetiltirish jarayonida superfosfat massasining kengayishi uchun erkin hajm hosil qilishdir. Superfosfat massasining zichligi, dastlabki qotish jarayonida 1500 kg/m3 ga teng va vaqt o‘tishi bilan kamayib, kameradan chiqarish paytida 1100 kg/m3 ga teng bo‘ladi. Tarkibida karbonat tutgan fosforitlarni qayta ishlashda superfosfat massasi g‘ovak bo‘lganligi uchun uning kamera devoriga bosimi kam bo‘ladi, uning zichligi 800-900 kg/m3 ni tashkil etadi. Reaksiyada ajraladigan gazlar kamera qopqog‘idagi teshikdan vetilyatsiya quvuriga va undan esa absorbsion sistemaga so‘riladi.

Omborga uzatilgan superfosfat tashlab qo‘yilgan holatda ma’lum darajada sovutiladi. Bu maqsadda uncha katta bo‘lmagan (uzunligi 0,7-1m, diametri 0,6-0,8 m) tez aylanuvchi (aylanish chastotasi 17-24 s-1 yoki 1000-1450 ayl/min) gorizontal baraban qo‘llaniladi. Odatda ombor aralashtirgichlar va transportyor mexanizmlar bilan jihozlangan bo‘ladi.

Ular yordamida maqsulot sovutiladi, vaqti-vaqti bilan aralashtirib turiladi, uning yetilishi tezlashtiriladi, ombordan chiqarilishi ta’minlanadi. Shularga qaramay, superfosfat omborda 2-3 hafta turib qoladi. Superfosfat ishlab chiqaruvchi yirik zavodlarda (1000-3000 t/sutka) katta hajmdagi omborlar talab etiladi. Buning natijasida ombordan chiqadigan katta hajmdagi havo tarkibidagi ftorli gazlarni tozalash kabi muhim ekologik muammolar kelib chiqadi. Shu maqsadda superfosfat ishlab chiqarishning omborli yetiltirish jarayonisiz amalga oshirish masalasi Yuzaga keladi. Omborli yetiltirish jarayonisiz oddiy superfosfat olishning xuddi qo‘shaloq superfosfat ishlab chiqarishdagi kabi kamera- oqimli va oqimli usullari mavjuddir (bu usullarga keyinroq to‘xtalamiz). 1 t kukunsimon superfosfat ishlab chiqarish uchun 0,53-0,55 t apatit konsentrati va 0,37-0,38 t sulfat kislota (100% li) talab etiladi.

3.