O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti

Ovogenez. Ovogenez jarayoni spermatogenez bilan bir xil bo‘lsa ham o‘ziga xos ba’zi xususiyatlarga ham ega. Birinchidan, ko‘payish davri faqat embrionning tuxumdonida bo‘lib, qiz bola tug‘ilishi bilan ovogoniyning paydo bo‘lishi to‘xtaydi. Ikkiichidan, o‘sish davri ikki fazadan iborat. Birinchi fazada (kichik o‘sish fazasida) 1-tartibli ovotsit o‘lchamlarining sekin kattalashuvi kuzatiladi (ovotsitlar bunday holatda ko‘p yillab yotadi). Ikkinchi faza (katta o‘sish fazasi) sariqlik kiritmalarining sintezi bilan bog‘liq. Katta o‘sish fazasiga, odatda, bolog‘at yoshiga yetgan davrda bir vaqtda bir yoki bir necha 1-tartibli ovotsit o‘tadi. Katta o‘sish ikki haftagacha davom etadi va 1-tartibli ovotsitning yetilish davriga o‘tish bilan tugaydi. Uchinchidan, ovogenez spermatogenezdan yana shu bilan farqlanadiki, bitta birinchi tartibli ovotsitdan 1 donagina urug‘lanishga moyil ovotsit va 3 ta reduksion tanacha hosil bo‘ladi. To‘rtinchidan, ovogenezda tuxum hujayrasining yetilish davri tuxumdondan tashqarida (bachadon naylarida) kechadi. Beshinchidan, ovogenezda shakllanish davri bo‘lmaydi.
Ovogoniylar o‘sish davri boshlanishdanoq birinchi tartibli ovotsitga aylanadi, shuning bilan birga ovogoniy joylashgan primordial follikul o‘suvchi follikullarga aylanadi. O‘sishning dastlabki kunlarida follikulyar epiteliy hujayralari tezda ko‘payib, ko‘p qavatli epiteliyga aylanadi va follikulning donador qavatini hosil qiladi. O‘sish davridagi ovotsit atrofida zich yaltiroq parda shakllanadi. Follikul o‘lchamining kattalashishi uni o‘rab turuvchi biriktiruvchi to‘qimali qobiqning paydo bo‘lishiga asos bo‘ladi.
Odamda har bir ovulyatsiyada, odatda, bitta follikul yetiladi va yoriladi. Ba’zi sut emizuvchilarda esa bir vaqtning o‘zida 10 – 12 follikullar o‘sib, ovulyatsiyaga uchraydi.
Ovogenezning yetilish davrida reduktsion (meyoz) bo‘linish ketib, birinchi bo‘lnishdan yirik ikkinchi tartibli ovotsit va abortiv (reduksion) tanacha hosil bo‘ladi. Ikkinchi tartibli ovotsit tezda ikkinchi marta bo‘linib, yetilgan tuxum hujayra va ikkilamchi reduksion tanachani hosil qiladi. Birlamchi reduk­sion tanacha ham ba’zida ikkiga bo‘linadi. Yetilish davrida ketma-ket ikki marta bo‘linish natijasida xromosomalar sonining ikki marta kamayishi yuz berib, har bir birinchi tartibli ovotsitdan bir dona yirik, urug‘lanishga tayyor bo‘lgan, gaploid xromosoma tutgan tuxum hujayra va uchta abortiv (reduksion) tanacha hosil bo‘ladi.
Shunday qilib, spermatozoid va tuxum hujayrasining hosil bo‘lish jarayoni bir xil bo‘lsada bir biridan farq qiladigan tomonlari bor. Bular: erkak organizmida spermatidlardan bir xil kattalikdagi spermatozoid hosil bo‘lsa, urg‘ochi organizmda jarayon asimmetrik, bitta yirik ootsit va uchta mayda yo‘naltiruvchi tana deb ataladigan hujayra hosil bo‘ladi.²⁰

ISHNING BОRISH TАRTIBI

1. 
   Spermatozoidning tuzilishi o’rgаnib аlbоmgа chizish
   

2. Tuxum hujayrasini tuzilishi o’rgаnib аlbоmgа chizish.