O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti ishanova m



Yüklə 1,24 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə57/78
tarix23.03.2022
ölçüsü1,24 Mb.
#54058
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   78
fayl 773 20210505

ПЕДАГОГИК МУЛОҚОТ ФУНКЦИЯЛАРИ
 


128 
 
O‘qituvchi ta’lim – tarbiyaviy faoliyatni o‘quvchilar bilan birgalikda tashkil 
etadi.  Bunda  sinfning  faol  o‘quvchilari  hamda  norasmiy  liderlari  bilan  o‘zaro 
muloqotning  adolatli  bo‘lishi  muhim  ahamiyatga  ega:  o‘quvchilarni  tarbiyaning 
turli  elementlarini  ongli  ravishda  mustaqil  bajarishga  jalb  etish,  bunda 
o‘quvchilarga  tashkilotchilik  va  ijro  etish  rollarini  bajarishga  imkoniyat  yaratib 
berish lozim.  
O‘qituvchining  to‘g‘ri  tashkil  etilgan  muloqoti  o‘quvchining  o‘zligini 
anglash  funksiyasini  takomillashtiradi.  Bunda  o‘qituvchining  vazifasi  muloqot 
asosida  o‘quvchilarga  o‘zining  "Men"ligini  anglashni,  shaxs  sifatida  o‘z  fikrini 
dadil  va  erkin  gapirishni,  jamoada  o‘z  o‘rnini  bilishni,  o‘z-o‘zini  baholashni 
o‘rgatishi kerak.  
Pedagogik  muloqot  tuzilishi  jihatidan  o‘qituvchi  ijodkorligining  noyob 
namunasidir.  Pedagog  olimlar  o‘qituvchining    o‘quvchilar  bilan  muloqotiga 
ko‘plab  tavsiflarni  ilmiy  asarlarda  bayon  etsalar-da,  muloqot,  avvalo, 
o‘qituvchining  shaxsiy  psixologik  xususiyati  sifatida  namoyon  bo‘ladi.  Olimlar 
esa, muloqot uchun o‘qituvchiga yo‘nalish beradi, xolos. Jumladan, rus pedagogi 
V.A.Kan-Kalikning fikricha, o‘qituvchining pedagogik muloqoti tuzilishi quyidagi 
yo‘nalishlarda amalga oshiriladi:  
1. Prognostik  bosqich (modellashtirish): O‘qituvchi tomonidan sinf jamoasi 
bilan bo‘lajak muloqotni modellashtirish.  
2. Kommunikativ aloqa: O‘quvchi bilan dastlabki o‘zaro tanishuv jarayonida 
bevosita muloqotni tashkil etishga erishish.  
3.  Pedagogik  jarayon:  O‘qituvchining  xatti-harakati,  pedagogik  mahorati 
bevosita muloqotni boshqarishga qaratilgan bo‘lishi kerak.  
4.  Natijalar  tahlili:  Amalga  oshirilgan  muloqotni  tahlil  etish,  yutuq  va 
kamchiliklarni xolisona baholab kelgusi faoliyat uchun modellashtirish.  
Olimning  fikrlari  asosida  muloqotning  ushbu  yo‘nalishlarini    quyidagicha 
ta’riflash mumkin:  
Modellashtirish bosqichida auditoriyaning barcha andozalarga javob berishi, 
har  bir  o‘quvchining  psixologik  xususiyatlarini  o‘rganish,  ta’lim-tarbiyaviy 


129 
 
jarayonda  uchrashi  mumkin  bo‘lgan  qiyinchiliklar  dinamikasini  oldindan  ko‘ra 
olish  va  bartaraf  etish,  muloqotning  o‘zaro  hamkorlik  asosiga  qurilishi,  ya’ni 
muloqot  o‘qituvchi  shaxsiga  emas,  balki  o‘quvchi  shaxsiga  ham  mos  kelishini 
ta’minlash zarur. 
Kommunikativ  aloqa  bosqichida  sinf  jamoasini  o‘zaro  muloqotga  tez  jalb 
etadigan suhbat texnikasini puxta bilish, ularning barcha qiziqishlariga javob bera 
olish,  erkin  fikr  bildirishlariga  imkoniyat  yaratish  va  o‘quvchilar  ongiga  ijobiy 
ta’sir etishning turli usullarini qo‘llash metodlarini egallash lozim.  
Pedagogik  jarayon  bosqichida  o‘qituvchining  faoliyati  bevosita  ta’lim- 
tarbiyaviy ishlarni ma’lum bir yo‘nalishga solish, o‘quvchilar tashabbusini qo‘llab- 
quvvatlash, sinf  jamoasining rasmiy va norasmiy liderlari bilan adolatli muloqotni 
tashkil  etish,  o‘z  fikrlarini  jamoa  fikrlari  bilan  real  sharoitga  moslashtira  olish 
ko‘nikmalarini yaratish kabi faoliyat olib boriladi.  
Natijalar tahlilida o‘qituvchi o‘z faoliyatiga xolisona baho berishi, yutuq va 
kamchiliklarni  inobatga  olib,  kelgusi  ta’lim-tarbiyaviy  faoliyatida  tanqidiy 
qo‘llashni  bilishi  lozim,  ushbu  yo‘nalishda  maqsad,  reja  va  natijalarning  birligi 
ta’minlanadi,  o‘quv-tarbiya  jarayonida  o‘qituvchi  o‘quvchilar  bilan  muloqotni 
tashkil etish va boshqarishda rahbarlikni, tashabbuskor bo‘la olishni bilishi kerak.  
O‘quvchilarning  axloqiy  jihatdan  tarbiyalanganligi  uning  atrof  muhitga 
nisbatan bo‘lgan munosabatlarida ham namoyon bo‘ladi. Axloqiy tarbiyalanganlik 
o‘quvchining his-tuyg‘ularida, ichki kechinmalarida  ifodalanadi va xulq-atvorida, 
o‘qituvchi  bilan  muloqot  jarayonida  yuzaga  qalqib  chiqadi.  O‘quvchilar  bilan 
yaqin  munosabatda  bo‘lish  va  mehribonlikni  namoyish  etish,  o‘qituvchining  sinf 
jamoasi  bilan  munosabatda  to‘g‘ri  va  odilona  muloqotni  tashkil  etishda  asosiy 
zamin bo‘ladi.  
Muloqot  turli  rollar  orqali  shaxs  faoliyati  uchun  ijtimoiy  maydon  yaratadi, 
shaxsning  ijtimoiy  xulq-atvorini  shakllantiradi.  O‘qituvchi  ta’lim-tarbiya 
jarayonida o‘zining shaxsiy tashabbuskor va rahbarlik rolini namoyish etadi. Dars 
jarayonida esa o‘qituvchi o‘quvchilarni tashkilotchi va ijrochi rollarida bo‘lishiga 
imkoniyat  yaratishi  kerak.  Muloqot  asosida  shaxs  o‘zligini  tanishni  o‘rganadi. 


130 
 
O‘qituvchi  darsni  rejalashtirar  ekan,  faqat  o‘rganilayotgan  dars  mavzusi 
to‘g‘risidagi  ma’lumotlar  asosida  o‘quvchilarni  axborot  ko‘lamiga  jalb  etishni 
o‘ylamasligi kerak, balki o‘qituvchining yordamiga muhtoj bo‘lgan o‘quvchilarni 
topishi,  ularga  yordam  berish  uchun  sharoit  yaratishi,  har  bir  o‘quvchining 
qiziqishini ta’minlovchi sharoitlarni ko‘ra olishi va o‘zaro hamkorlikni ta’minlashi 
lozim.  
Pedagogik  faoliyatda  o‘qituvchi  muloqot  asosida  o‘quvchilar  bilan  yaxshi 
munosabatni tashkil eta olishi, demokratik talablarni qo‘llashi va birgalikda ijodiy 
faoliyat  olib  borishi  kerak.  Pedagogik  muloqot  esa,  bu  o‘qituvchi  kasbiy 
faolligining  bir  ko‘rinishi bo‘lib, bunda  ta’lim  va  tarbiya  muammolari  o‘qituvchi 
hamda  o‘quv-tarbiya  jarayonining  boshqa  ishtirokchilari  o‘rtasidagi  o‘zaro  ta’sir 
vositasi bilan hal qilinadi. Bu vaziyatda o‘qituvchi baho beruvchi rolida namoyon 
bo‘ladi  hamda  uning  o‘zi  baho  oluvchi  hisoblanadi.  Bunday  hollarda  pedagogik 
ta’sir  ko‘rsatish  vazifalari  va  vositalari  hamda  o‘qituvchining  o‘quvchilar  bilan 
pedagogik muloqoti quyidagi  tamoyillarda namoyon bo‘ladi:  

Yüklə 1,24 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   78




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin