O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti «tasdiqlayman»

Abu Ali ibn Sino O‘rta osiyolik
buyuk ensiklopedist alloma
Abu Ali ibn Sino yashagan davrga xaraktyeristika. Ibn Sinoning dastlabki saboq olishlari. Ibn Sinoning Ma'mun Akadyemiyasidagi faoliyati. Uni Isfaxonga qochishi. Ibn Sino hayoti haqida Juzjoniy. Ibn Sinoning 450 dan ziyod asar yozishi. Uning “Kitob ush-shifo” asari. “Donishnoma” Ibn Sinoning falsafiy asari. Ibn Sino zamonasining yetuk shoiri. “Urjuza” nomli tibbiy asar. Ibn Sinoning “Tib qonunlari” asari va uning ahamiyati. “Qonun”ning 800 yil davomida hakimlar uchun asosiy qo‘llanma bo‘lishi. Ibn Sinoning falsafiy qarashlari. Uning “Shayx ur-rais” nomiga sazovor bo‘lishi. Ibn Sinoning izdoshlari va shogirdlari. Ibn Sino asarlarini yevropada XII asrda boshlab lotin tiliga o‘girilishi. Abu Ali ibn Sino Sharq Uyg‘onish davrining buyuk mutafakkiri.


Abu Rayhon Byeruniy Xorazm Ma'mun akademiyasining raisi
O‘rta asrlarning qomusiy allomasi Byeruniy yashagan davrga qisqacha xaraktyeristika. Xorazm Ma'mun akadyemiyasining vujudga kyelishi. Abu Rayhon Byeruniyning Xorazmshohlar saroyidagi faoliyati. Abu Nasr Mansur ibn Iroq Byeruniyning ustozi. Byeruniyning qadimgi tillarni o‘rganishi. Byeruniy va Mahmud G‘aznaviy. Byeruniyning “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” asari. Byeruniyning tarix konsyepsiyasi. Byeruniyning “Hindiston” asari xindshunoslikda tyengi yo‘q asar. Byeruniyning “Minyerologiya” asari ushbu sohada noyob asar. Byeruniyning dorivor giyohlarga bag‘ishlangan “Saydana” asari. Byeruniyning “Ibn Sino bilan yozishmalari” va unda dunyoqarash masalalari. “Gyeodyeziya” asari. Byeruniy asarlarining musulmon Sharqi madaniyatiga ta'siri. Byeruniy asarlariga bag‘ishlangan yevropalik olimlar asarlari. O‘zbyekistonda byeruniyshunoslik. O‘zbyekistonda fan sohasida Byeruniy nomidagi Davlat mukofoti ta'sis etilishi.


Abu al-Mu'yin an-Nasafiy, Maxmud az-Zamaxshariy va Burxonuddin al-Marg‘inoniylarning ilmiy myerosi
Abul al Mu'iyn an-Nasafiy (1027–1147 yy.) islom ilohiyoti, falsafasi, kalom ilmini rivojlantirgan alloma. Nasafiy al-Moturdiy ta'limotining davomchisi. Nasafiyning kalom ilmi masalalariga bag‘ishlangan 15 dan ziyod asarlari. Allomaning “Baxr al-kalom” kitobi islom dini falsafasini tashkil qilgan kalom ilmi bo‘yicha eng qimmatli manbadir.
Mahmud az-Zamahshariy (1075 -1144 yy.). Xorazm zaminida jahon fani va madaniyati rivojiga munosib hissa qo‘shgan alloma. Buxorodagi tahsil. Mahmud az-Zamahshariyning ustozlari. Olimning Marv, Nishopur, Isfahon, Shosh va Bog‘dod xamda Makkada ilmiy ishlar bilan shug‘ullanishi. Uning Makkada “Jorulloh” (Allohning qo‘shnisi) laqabini olishi. Zamahshariy arab grammatikasi, lug‘atshunoslik, adabiyot, aruz ilmi, jug‘rofiya, tafsir, Hadis va fiqxga oid 50 dan ortiq asarlar yozishi. Uning arab tili grammatikasiga oid “Al-Mufassal” nomli kitobini yozishi. Zamahshariy ijodini o‘rganilishi tarixidan. Az-Zamaxshariyning “Al-Kashshof an-haqoiq it-tanziyl va uyun il-aqvoiyl fi vujuh it – ta'viyl” (“Qur'on xaqiqatlari va uni sharhlash orqali so‘zlar ko‘zlarini ochish”) asarini Qur'on tafsiriga bag‘ishlanishi. “Al – Kashshof” asari Qur'onni o‘rganishda muhim manba. Zamahshariyning dahosi va bilimi butun musulmon Sharqida unga katta shuxrat kyeltirishi.
Burxonuddin al-Marg‘inoniy (1123-1197 yy.) O‘rta Osiyodagi buyuk fiqhshunos alloma uni Samarqanddagi faoliyati. Uni ta'lim olgan 40 dan oshiq ustozi. Uning fiqhshunoslikka oid asarlari. Al-Marg‘inoniyning butun islom olamida mashhur bo‘lgan “Hidoya ” asari. “Xidoya” dagi fiqhiy masalalar. “Hidoyani” nashr etilishi. O‘zbyekiston Ryespublikasi Vazirlar Mahkamasining Qaroriga asosan 2000 yilda Al-Marg‘inoniyning 910 yillik tavallud sanasining kyeng jamoatchilik tomonidan nishonlanishi.