O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

3. Hisobiy yuklamani tartibga solingan diagrammalar usuli asosida 
aniqlash. 
Hozirgi vaqtda sanoat korxonalarining hisobiy yuklamalarini 
aniqlashda ishlatiladigan asosiy usul - bu tartibga solingan diagrammalar 
usulidir. Usulni ishlatish uchun korxona hududida va sexda joylashgan 
elektr iste’molchilarining nominal ko‘rsatgichlari berilgan bo‘lishi kerak. 
Sanoat korxonalarining elektr ta’minoti tizimining hamma 
pog‘onalarida hisobiy yuklamani o‘rtacha quvvat va maksimumli 
koeffitsienti negizida quyidagicha aniqlanadi: 







n
i
i
nom
a
ish
a
m
rt
o
a
m
x
P
K
K
P
K
P
1
.
.
.
.
'
.
Hisobiy yuklama sifatida T=3T
o
=30 minut vaqt oralig‘i uchun 
hisoblangan o‘rtacha yuklama qabul qilinadi. Albatta, bu interval kunlik 
grafikning shunday qismi uchun olinadiki, unda 30 minutli o‘rtacha quvvat 
maksimum bo‘ladi. Shuning uchun munosabatni ushbu ko‘rinishda yozish 
maqsadga muvofiqdir: 



n
i
i
n o m
a
ish
a
m
x
P
K
K
P
1
.
.
.
)
3 0
(

---

54 
K
m.a
- eng katta yuklamali smena uchun hisobiy yuklamani o‘rtacha 
yuklamadan qancha kattaligini ko‘rsatadi. Bu koeffitsientni qiymatini 
topish uchun analistik ifodalar mavjud bo‘lib, ular asosida rasmda 
ko‘rsatilgan 
K
m.a
=f(n
e
)
funksiyalar turli ishlatilish koeffitsientlari uchun 
ko‘rilgan

A4

. 
Guruh iste’molchilarining hisobiy reaktiv quvvati o‘rtacha reaktiv 
quvvat miqdori bilan belgilanadi: 
Agar 
n
e

10 bo‘lsa,
Q
x
=1,1

Q
o’rt.
n
e
>10 bo‘lsa,
Q
x
=
Q
o’rt.
Bu yerda, 
Q
o’rt.
= P
o’rt.

 tg

yoki 
Q
o’rt.
= 
K
ish.r

 
Q
nom
Hisobiy to‘la quvvat:
S
P
Q
x
x
x


2
2
Elektr iste’molchilarning effektiv soni 
n
e
deganda, bir xil rejimda 
ishlovchi quvvatlari teng bo‘lgan shunday iste’molchilar soni 
tushuniladiki, ular mavjud har xil rejimda ishlovchi va quvvatlari teng 
bo‘lmagan iste’molchilardek hisobiy quvvat sodir qiladi. Uni quyidagi 
formula bilan aniqlanadi: 









n
i
n o m
n
i
n o m
e
P
P
n
1
2
.
2
1
.
Bu yerda, 
2
1
.







n
i
nom
P
- tuguncha tegishli bo‘lgan barcha iste’molchilar 
nominal quvvatlari yig‘indisining kvadrati; 

n
i