O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali

3.3 NAQD OQIMLARNI O'RGANISH ASOSIDA KORXONANING TO'LOV QOBILIYATINI BAHOLASH

Erkin to'lov qobiliyatini tezlashtirish uchun, mahsulotlarni sotishdan tushgan mablag'larni, debitorlik va boshqa naqd pul to'lashni, shuningdek etkazib beruvchilar, banklar va boshqa kreditorlar uchun to'lov majburiyatlarini bajarishni tezda boshqarish uchun tezkor to'lovdir Bir tomondan, birma-bir naqd pul va kutilayotgan to'lov resurslari hisobga olinadi va boshqa tomondan, ushbu davrda to'lov majburiyatlari hisoblanadi.
Taqvim mahsulotlar, mahsulotlarni sotish, ishlab chiqarish vositalarini sotib olish, mehnat hisobvaraqlari hisob-kitoblarini sotib olish, xodimlarga bank hisobvaraqlari to'g'risidagi ariza berish va boshqalarni sotib olish to'g'risidagi ma'lumotlar asosida ishlab chiqilgan.
Hozirgi to'lov qobiliyatini aniqlash uchun to'lov mablag'lari to'lov majburiyatlari bilan belgilangan sana bilan bir xil muddatda taqqoslash kerak.
To'lovlilik darajasi past, i.e., mablag'larning etishmasligi va muddati o'tgan to'lovlar tasodifiy va surunkali bo'lishi mumkin. Shuning uchun korxonaning to'lov qobiliyatining holatini tahlil qilib, moliyaviy qiyinchiliklarning sabablarini, ularning ta'lim chastotasi va muddati o'tgan qarzlarning davomiyligini ko'rib chiqish kerak.
To'lovlarning sabablari bo'lishi mumkin:
Mahsulot ishlab chiqarish va mahsulotlarni sotish, uning narxini oshirish, foyda miqdorini kamaytirish, foyda miqdorini qisqartirish, foyda miqdorini kamaytirish, natijada korxonani o'zini o'zi moliyalashtirish manbalari yo'qligini kamaytirish;
Amalga oshirilgan kapitaldan noto'g'ri foydalanish: mablag 'yig'ish, superplan zaxiralarida mablag' yig'ish va vaqtincha moliyalashtirish manbalariga ega bo'lmagan boshqa maqsadlar;
Korxona mijozlarining nochorligi;
Soliqning yuqori darajasi, bevaqt yoki tugallanmagan soliq to'lovi uchun jazo choralari.
To'lov ko'rsatkichlarini o'zgartirish sabablarini aniqlashtirish uchun oqim rejasini amalga oshirishni va mablag 'oqimini o'tkazish va oqimlarning chiqib ketishini tahlil qilish uchun katta ahamiyatga ega. Buning uchun pul oqimining hisobotining ma'lumotlari biznes-reja moliyaviy qismini biznes-rejaning moliyaviy qismi bilan taqqoslaydi.
Birinchidan, operatsion va moliyaviy faoliyatning mablag'lari oqimini amalga oshirish rejasi tuzilishi va rejadan og'ish sabablarini aniqlash kerak. Mablag'lardan foydalanishga alohida e'tibor qaratish lozim, chunki korxona daromad byudjetini, mablag'lar xarajatlari va manbalaridan foydalanish moliyaviy qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin.
Korxonaning moliyaviy byudjetining xarajatlar qismi har bir maqola uchun qayta hisoblash sabablarini aniqlash va asossiz bo'lishi mumkin. Tahlil natijalariga ko'ra korxonaning barqaror to'lov qobiliyatini istiqbolli ravishda to'lash uchun mablag'larning tizimli oqimini ko'paytirish zaxirasi aniqlanishi kerak.