O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Atadjanov, D. A. Sаliеvа xulqi og’ishgan bolalar psixologiyasi
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.
Individual-psixologik mezon har bir shaxs, uning individualligini, o’sib boruvchi barcha qadriyatlarini aks ettiradi. Ushbu mezonga muvofiq, insonga qo’shilgan zamonaviy talablar uning ijtimoiy farmoyishlarni bajarishga qobiliyatini cheklamaydi, biroq shaxsning o’z-o’zini anglashi va o’ziga xosligini ham ko’zda tutadi. Shu bilan bog’liq ravishda bizning zamonda shaxsning eng muhim sifatlari deb quyidagilarni aytish mumkin: tashqi olam va o’ziga nisbatan uning ichki pozitsiyasi, qaror qabul qilish va tanlash layoqati, shuningdek, shaxsiy axloqiga ma’suliyti, ijtimoiy borliqda o’z o’rnini topishi va shaxsiy potensialning o’z-o’zini ro’yobga chiqarishi undagi individual rivojlanishning yetakchi vazifasi deb tan olinadi. Bizning ta’limotimiz predmeti shaxsning shunday axloqiy aspektiki, uni og’ishgan xulq sifatida tasniflash mumkin. Og’ishgan xulq psixik fenomenlar qatorida o’zining shaxsiy o’rnini egallaydi. U psixik kasalliklar, patologik holat, nevrozlar, psixosomatik parokandalik va boshqa kabi ko’rinishlar qatorida mavjud. Ushbu fenomenlar tibbiy me`yorlar nuqtai nazaridan "sog’liq - kasallik oldi — kasallik" o’zida ko’rib chiqiladi. Shaxsning og’ishgan xulqini, bizning nazarimizda, psixopatologiya nuqtai nazaridan ko’rib chiqish ma’nosizdir. Og’ishgan xulq 15 "ijtimoiylashuv ~ moslashmaganlik - yakkalanish" o’zida shaxsning ijtimoiy- psixologik maqomini aks ettiradi. Ma’lumki, maxsus adabiyotlarda "og’ishgan xulq" atamasi ko’pincha deviant axloq (yechgalo - lotin tilida og’ishgan) sinonimi bilan almashtiriladi. Kelgusida biz o’zaro bir-birining o’rnini to’ldiruvchi sifatida har ikkala atamani qo’llaymiz - "og’ishgan", "deviant", bunda birinchi atama aniq va o’rganilgan bo’lgani sababli afzal ko’riladi. O’rganilayotgan tushunchaning yaqqol ko’rinib turgan murakkabligiga hammadan avvalo, uning fanlararo xarakteri sababdir. Hozirgi vaqtda atamadan ikki asosiy mazmunda foydalaniladi. Deviant axloq "rasman o’rnatilgan yoki haqiqatda ushbu jamiyatda yuzaga kelgan me`yorlarga mos kelmaydigan muomala, inson harakati" ma’nosida psixologiya, pedagogika va psixiatriyaning predmeti sifatida yuzaga chiqadi. "Inson faoliyatining ommaviy va mustahkam shakllariga nisbatan ifodalanuvchi va rasman o’rnatilgan yoki ushbu jamiyatda haqiqatda mavjud bo’lgan me`yorlar va umidlarga mos tushuvchi ijtimoiy ko’riniish ma’nosida u sotsiologiya, huquq, ijtimoiy psixologiyaning predmeti hisoblanadi. Ushbu ishda biz og’ishgan xulqni birinchi aspektdagi afzalligida - individual faollikning ko’rinishi sifatida ko’rib chiqamiz. Tushunchani ta’riflash ko’rinishning muhim belgilarini ajratishni ko’zda tutadi. Yüklə 4,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|