O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev

Piktogramma metodi 
Bevosita esda olib qolish xususiyatlarini piktogramma, ya’ni rasmli
assosiasiyalar metodi orqali ham o’rganish mumkin. Piktogramma
eksperimental-psixologik tadqiqot usuli sifatida birinchi marta L. V.
Zankov(1935) tomonidan qo’llangan. Sinaluvchi aniq so’zni rasmdagi tasvir
orqali eslab qolishi kerak. Sinaluvchi so’z va tasvir o’rtasidagi aloqani o’ylab
topishi kerak, bu esa keyinchalik so’zni qayta esga tushirishga yordam beradi.
Rasm va so’z o’rtasidagi assosiativ aloqani shakllantirish jarayonida
inson shunday mazmunli aloqalarni tanlaydiki, uning fikricha, bu rasmlar
so’zni eslab qolish uchun yaroqli bo’ladi. (A. R. Luriya, 1967). Shuning uchun
ham bu metodika orqali tadqiqot o’tkazish faqatgina assosiativ, bevosita xotira
xususiyatlargina emas, fikrlash faoliyati xarakteri, tushunchali tafakkurning
rivojlanishi darajasi haqida ham bilish imkonini. . beradi. (S. V. Longinova, S.
Ya. Rubeynshteyn, 1972 B. G. Xersonskiy, 1988).
Metodikaning mazmuni shundan iboratki, sinaluvchi aniq bir so’zni,
tushunchani eslab qolib, o’zi mustaqil rasm sxema chizadi. Bu chizilgan rasm
yoki sxema keyinchalik so’zni-tushunchani esga tushirishga yordam berishi
kerak. Alohida harf tavsiya etilmaydi. Tajriba o’tkazish uchun oldindan
tayyorlangan qog’oz varag’i va qalam kerak bo’ladi. Keyinchalik sinaluvchini
quyidagi so’zlarni eshitish va esda olib qolishga va topshiriqlarni bajarishga
taklif qilinadi. «Men sizga so’zlarni aytaman, siz bo’lsangiz ularni yaxshiroq
eslab qolish uchun kichikroq rasm chizib oling. Rasm chizish tezligi va
rasmning sifati sizni xavotirlantirmasin. Asosiysi, siz keyin rasmga qarab turib,
eslab qolishi uchun so’zlar berilganligini aytsangiz bo’ldi.

---

203

So’zlar yoki birikmalari quyidagilar bo’lishi mumkin.

Vatan
Uchish

Taraqqiyot
Roxat
Qo’rqinch
O’rmon
Quvvat
Kasallik
Quvonch
Daraxt
Tog’
Vaqt
Baxt
O’qish
Yirtqich
Yo’l
E’tiqod
Akter
Insoniyat
Mish-mish

Diqqat va faoliyat. Diqqat turlari va xususiyatlari. Sezgi va Idrok.

Sezgilarning ahamiyati, klassifikasiyasi va qonuniyatlari. Idrok to’g’risida
tushuncha. Idrokning xususiyatlari va turlari. Xotira. Xotira to’g’risida
tushuncha. Xotira jarayonlari va turlari. Kichik guruhlarda ishlash uchun
guruh 4 ta kichik guruhga bo’linadi va ularga quyidagi tarqatma materiallar
berilib, Ushbu masalalar bo’yicha taqdimotlar tayyorlash topshiriladi.
Takdimot tayyorlash uchun 20 daqiqa va xar bir gurux taqdimoti uchun 4
daqiqadan Taqdimotlar muhokamasi uchun 4 daqiqa ajratiladi.