O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi



Yüklə 0,98 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/25
tarix26.12.2016
ölçüsü0,98 Mb.
#3389
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   25
Epiteliy to‘qima

Epiteliy to‘qima bazal membranada yotgan hujayralar qat-

lamidan iborat bo‘lib, uning ostida yumshoq tolali biriktiruvchi 

to‘qima joylash gan. Bu hujayralar tana yuzasi (teri) va shilliq par-

dalarni qoplab, organizmni tashqi muhitdan ajratib himoya va-

zifasini bajaradi va organizm bilan tashqi muhit o‘rtasida mod-

da almashinuvida ishtirok etadi. Bundan tashqari epiteliy ichki 

va tash 


qi sekretsiya bezlarini bez to‘qimasini ham hosil qiladi. 


18

Bezlarni hosil qiluv chi bez epiteliyi o‘zidan suyuqlik (gormonlar) 

ajratish xususiyatiga ega bo‘lib, ular tashqi muhitga yoki qon va 

lim faga quyiladi. Hujayralarning organizmni yashashi uchun ke-

rak bo‘lgan moddalarni ish lab chiqarish xususiyati sekretsiya deyi-

lib, bunday epiteliy sekretor epiteliy deyiladi.

Epiteliy hujayralari bazal membranada joylashib, uning ostida 

yotgan bo‘sh biriktiruvchi to‘qimadan ajralib turadi. Taraqqiyo-

ti va vazifasiga qarab epiteliy turli tuzilishga ega bo‘ladi va yuqori 

qayta tiklanish xususiyati bilan ajralib turadi.

Epiteliy ko‘p qavatli (shoxlanuchi, shoxlanmaydigan va o‘zga-

ruvchan) va bir qavatli (silindrik, kubsimon, yassi) bo‘ladi.  Ko‘p 

qavatli yassi shoxlanuvchi epiteliy teri ustini qoplaydi va epider mis 

deyiladi.

Ko‘p qavatli yassi shoxlanmaydigan epiteliy (4-rasm) ko‘zning 

shox pardasini, og‘iz bo‘shlig‘i va qizilo‘ngachning shilliq parda-

sini qop laydi.

O‘zgaruvchan epiteliy siydik ayiruv a’zolarining shilliq par-

dasini qoplaydi.  Bir qavatli silindrik epiteliy oshqozon va na-

fas yo‘llari shilliq pardasini qoplaydi. Bir qavatli kubsimon epite-

liy (5-rasm) buyrak naychalari va bezlarning chiqaruv naychalari-

ni qoplaydi. Bir qavatli yassi epiteliy qorinparda, plera, pericardni 

yuzasini qop laydi va mezoteliy deb ataladi.

U orqali qorinparda, plevra, perikard bo‘shliqlaridagi suyuqlik 

bilan mezoteliy ostidagi biriktiruvchi to‘qimada joylashgan qon to-

mirlardagi qon o‘rtasida modda almashinuvi ro‘y beradi.



Bezlar (6-rasm) organizmda su yuqlik ishlab chiqarish vazifasi-

ni bajaradi.

Tashqi sekretsiya yoki ekzokrin bez-

lar va ichki sekretsiya yoki endokrin bez-

lar tafovut qilinadi. Ichki sekretsiya bez-

lari o‘z suyuq ligini bevosita qonga yoki 

limfaga quyadi. Tashqi sekretsiya bezlari 

o‘zi ning ishlab chiqargan suyuq ligini tur-

li bo‘shliqlarga yoki tana yuzasiga chiqa-

radi. Ekzokrin bezlar qaysi a’zo va tizi-




Yüklə 0,98 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   25




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin