О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Kesish kuchi (Р
z
). Bu kuch keskichning kesish tekisligiga urinma tarzida yo‟nalgan 
bo‟lib, asosiy yo‟nalish tomonga ta„sir etadi, kesish kuchi keskichda eguvchi va aylantiruvchi 
momentni hosil qiladi. Uni egmoqchi bo‟ladi. Keskichning ko‟ndalang kesim yuzasi shu 
momentga bardosh bera oladigan bo‟lishi kerak. Zagatovkalarni yo‟nib ishlashda hosil 
bo‟luvchi Р
х
, Р
у
va Р
z
kuchlar qiymatini ish jaraynida dinomometr yordamida o‟lchab, uni 
ba„zan quyidagi eksperimental formuladan foydalanib aniqlash mumkin: 
bunda С
Р
va К
Р
– kesib ishlash sharoitini xarakterlovchi koeffitsientlar bo‟lib, ularning 
qiymatlari, ishlanuvchi zagatovka materialining xossasiga bog‟liq; 
К
Р
– keskich geometriyasi, sovitish va moydash suyuqliklarini ta„sirini hisobga olish 
koeffitsient; 
S – keskixning surish tezligi, mm/min; 
Х
Р
, У
Р
– daraja ko‟rsatkichlari esa turli materiallarni ishlash sharoitiga ko‟ra tegishli 
sproavochniklardan olinadi. 
t - kesish chuqurligi, mm. 
2. Surish kuchi (Р
х
). Bu kuch ishlanayotgan zagatovka o‟qiga parallel yo‟nalishda bo‟lib, 
surish yo‟nalishiga teskari tomonga ta„sir etadi. Odatda, bu kuchni stanokning surish 
mexanizmi yengadi. 
3. Radial kuch (Р
У
). Bu kuch zagatovka radiusi bo‟ylab yo‟nalib keskichga ta„sir etadi. 
Keskichga ta„sir etuvchi barcha kuchlarning teng ta„sir etuvchisi (R) ni quyidagi formuldan 
hisoblab topish mumkin: 
.

---

51-rasm 
Р
х
, Р
у
va Р
z 
kuchlar orasidagi taqribiy nisbatlar zagatovka xossasiga, kesish tezligiga, keskich 
materiali va geometriyasi hamda boshqa ko‟rsatkichlarga bog‟liq. Odatdagi rejimlarda 
po‟latlarni o‟tkir burchakli (γ=15
0
, 

=45
0
ва 

=0
0
da) keskichlar bilan, moylovchi sovitish 
suyuqliklaridan foydalanmay ishlashda bu kuchlarning taqribiy nisbatlari quyidagicha bo‟ladi: 
Р
Х
= (0,05...0,30) ∙ Р
Z 
Р
У
= (0,3...0,5) ∙ Р
Z 
Kesish kuchining kattaligiga quyidagi omillar ta„sir etadi: 
1. Yo‟nalayotgan material. 
2. Kesish chuqurligi va surish. 
3. Keskichning oldingi burchagi. 
4. Plandagi asosiy burchak 
5. Keskich uchining yumaloqlanish radiusi. 
6. Kesish tezligi. 
7. Keskichning yeyilishi. 
8. Moylash-sovitish suyuqliklar.