Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti-hozir.org
3. Na kationitli filtrlarning turlari. Yumshatish jarayonida kationlar bilan almashuvchi kationlari Са
2+
va Mg
2+
kationlari bilan
almashib bo‟lgandan keyin, kationit ishchi ion almashtirish hajmi yoki suvni yumshatish qobiliyati
yo‟qoladi va bu holat filtrning “holdan toygan” holati deyilaji. Holdan toygan kationitning ion
almashtirish hajmini yoki ish faoliyatini tiklash uchun kationitga yangi almashuvchi kationlar
shimdiriladi.
Bunday yo‟l bilan kationitning ishchi ion almashtirish qobiliyatini tiklash kationitni
regeneratsiya qilish yoki shimdirish deb ataladi.
Na kationitli filtrlarni regeneratsiyalash yoki ularning ishchi ion almashtirish qobiliyatini qayta
eritmasi o‟tkaziladi. Natijada osh tuzi tarkibidagi Na – kationlari filtrdagi Са va Mg kationlari bilan
almashib, kationitning ishchi ion almashtirish qobiliyati tiklanadi
R 2 Ca+2Nacl
2R - Na + +Cacl 2
R 2 Mg+2NaCl
2R - Na + +MgCl 2
Osh tuzi regeneratsiya uchun asosan zahiraga boyligi, arzonligi va hosil bo‟ladigan
birikmalarning regeneratsiya eritmasi bilan birga chiqib ketgani uchun qo‟llaniladi. Suvni Na –
kationli karbonat qattiqligi nisbatan past bo‟lgan suvlar uchun ishlatiladi. Suvlarni to‟liq va
mukammal yumshatish uchun shuningdek, osh tuzini iqtisod qilish uchun, filtrlarning ishlash vaqtini
oshirish uchun 2 – pog‟onali Na – kationlash filtrlari ishlatiladi. Birinchi pog‟onali filtrlovchi
material sifatida asosan sulfoko‟mir, KU - 1 kabi kuchsiz kislotali, ikkinchi pog‟onali filtrlarda esa KU
– 2, vafatit emberlayt kabi kuchli kislotlai kationitlar ishlatiladi. Bunda 1 – pog‟ona filtrda suv
qattiqligi 0,05 – 0,2 mg
ekv/kg gacha kamaytirib suvning filtr qatlamidan o‟tish tezligi 15-20 m/s ni
tashkil qiladi. Keyin yumshatilgan suv 2 – pog‟onali filtrdan o‟tkaziladi va suv qattiqligi 0,03-0,01
mg
ekv/kg miqdorgacha pasayadi. Ikkinchi pog‟ona filtrlarda almashadigan kationlar miqdori
29
nisbatan kam bo‟lganligi uchun filtrlash tezligi 30-50 m/soatgacha oshirish mumkin. Bundan tashqari
2 – pog‟onali filtrlar o‟ziga xos to‟siq vazafasini bajaradi, ya„ni birinchi pog‟ona filtrdan o‟tib ketgan
Са va Mg kationlarini ushlab qoladi. Shuning uchun ikkinchi pog‟onali filtlarni tusuvchi filtrlar deb
ataladi.
