O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

4. Reagent ho’jaligi va ularni saqlash. 
Ularni regeneratsiyalashda yayratish, regeneratsiya eritmasini filtdan o‟tkazish va yuvish
jarayonlari Na kationitli filtrlardagi kabi amalga oshiriladi. Н – kationitli filtlar H
2
SO
4
eritmasi
bilan regeneratsiya qilinganda kationitda yutilgan kationlarning kislota tarkibidagi vodorod kationlari
bilan almashishi sodir bo‟ladi.
R
2
]Ca+H
2
SO
4
=2R]H+CaSO
4

R
2
]Mg+H
2
SO
4
=2R]H+MgSO
4

2R]Na+H
2
SO
4
=2R]H+Na
2
SO
4

Na – kationitli filtlarni regeneratsiya qilishda ishlatiladigan osh tuzi issiqlik elektr stantsiyalarida

temir-beton hovuzlarda ho‟l yoki nam holatda saqlanadi, bu hovuzlar binolardan tashqarida bo‟lib,
transport vositalari bemalol kira oladigan bo‟lishi kerak. Hovuzdagi tuz eritmasi teshikli to‟siqlar
orqali qizdirgichlardan hovuzga o‟tib qizdiriladi. Eritma maxsus nasoslar orqali olinib, kvars qumli

---

37
filtrdan 4-5 m/soat tezlikda o‟tkazilib, kerakli konstruktsiya keltirish uchun maxsus baklarga

yuboriladi. Baklardagi tayyor tuz eritmasi nasos yokui ejektorlar orqali filtrlarga yuboriladi. Tuz sarfi
bir kecha-kunduzda 500 kg dan kam bo‟lgan suv tozalash qurilmalarida tuzni isitilmaydigan xonalarda
saqlab, yayratish uchun maxsus tuz erituvchi qurilmalardan foydalaniladi.

4 - rasm. Regenerasiyalovchi eritmani tayyorlashda suvli ejektorga ega “ho'l” tuz saqlash 
sxemasi: 
1 – temir yo'l vagoni; 2 – panjara; 3 – “ho'l” tuzni saqlash bo'lmasi; 4 – nasoslar; 5 – tindirish 
bo'lmalari; 6 – loyqa va ko'pik yig'ish bo'lmalari; 7 – o'lchov baki; 8 – tindirish filtri; 9 – texnik suv; 
10 – issiq suv; 11 – ejektor; 12 – natriy-kationit filtriga. 
IESlarda sulfat kislota temir yo‟l orqali 50-60 tonnali sisternalarda har uch oyga yetadigan
miqdorda keltiriladi va maxsus isitiladigan xonalarda joylashtirilgan sisternalarda saqlanadi, chunki
sulfat kislota past xaroratda yaxlab qolish xususiyatiga ega. Bu sisternalardan kislota vakuum
surgichlar orqali kislota sarfini o‟lchaydigan o‟lchov bakiga o‟tkaziladi. Bu idishdan ejektor orqali
kerakli kontsentratsiyada suyultirilib, regeneratsiya qilinadigan filtrlarga yuboriladi.