O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti kadrlarni innovatsion boshqarish

Bob 12. Innovatsion biznesning inkubatsiyasi


12.1. Biznes-inkubatorlar - kontseptsiya, muvaffaqiyatning asosiy omillari
12.2. Biznes-inkubatorning hayotiy tsikli
12.3. Biznes-inkubatorning daromadi
12.4. Biznes-inkubatorlar faoliyatlarining tahlili


12.1. Biznes-inkubatorlar - kontseptsiya, muvaffaqiyatning asosiy omillari
Biznes-inkubatorlar nisbatan kichik tashkilotlar bo'lib, ularning vazifalari ularning nomidan kelib chiqadi – oyoqqa turmagan yosh, "yangi" firmalar va intilayotgan tadbirkorlarga g’amxo’rlik qilish. Biznes-inkubatorlarni ikkita asosiy turga bo'lish mumkin: yuqori texnologiyali biznes uchun inkubatorlar va past texnologik va notexnologik firmalar uchun inkubatorlar. Agar Evropa birinchi turdagi inkubatorlar bilan ajralib tursa, AQSh uchun ikkinchi turdagilar hosdir.
Darhaqiqat, inqilobiy texnologiyalarning o'zi iste'molchiga yo'l topgan paytlar allaqachon unutilib ketgan. Potentsial strategik ahamiyatga ega bo'lgan ko'plab texnologiyalar tovarga aylanishidan oldin shunchaki yo'q bo'lib ketayapti. Borgan sari tobora kuchayib borayotgan global raqobat sharoitlarda nafaqat muvaffaqiyat - omon qolish - yorqin g'oyalarni ularni tayyor mahsulotlar ko'rinishida bozorga olib chiqish tezligi bilan birlashishi bilan belgilanadigan bo'lsa iste'dodli g’oyalar tashuvchilar va texnologiyani ishlab chiquvchilarga g’amxo’rlik qilishni taqozo etadi. Texnologiyalarni fandan ishlab chiqarishga uzatish sohasida talabga javob beradigan tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlovchi tegishli infratuzilma - biznes-inkubatorlar paydo bo'ldi. Ular yosh tadbirkorlarga avvaliga imtiyozli shartlarda binolar va barcha kerakli xizmatlarni taqdim etishadi. Kompaniyalar rivojlanishi bilan ular inkubatordan chiqib ketishadi. Inkubator - bu rivojlanishning dastlabki bosqichida o'z-o'zini ta'minlashga tayyor bo'lgunga qadar yangi korxonalarni parvarish qilish, etishtirish va himoya qilishni ta'minlaydigan va boshqariladigan muhit.
Birinchi inkubator 1942 yilda Ithaka (Nyu-York) da paydo bo'lgan Student Agencies Inc deb tan olingan. Student Agencies Inc talabalar tomonidan yaratilgan korxonalarni inkubatsiya qilish bilan shug'ullangan. Haqiqiy katta inkubator 1946 yilda Massachusets texnologiya instituti prezidenti Karl Kompton va bir nechta MIT bitiruvchilari tomonidan yaratilgan ARD (American Research Development) edi. Birinchi inkubatorlarning aksariyati notijorat tashkilotlar sifatida tashkil etilgan.
"Inkubatorlar harakati" tezlashib ketguncha bir necha o'n yillar o'tdi, bu esa notijorat tijorat kontseptsiyasiga o'tish bilan ajralib turar edi. O'sha paytlarda paydo bo'lgan va allaqachon klassik bo'lib qolgan biznes-inkubatorlar ma'lum bir sanoat korxonalari - biotexnologiya, telekommunikatsiya va boshqalarga standart xizmatlar to'plamini taqdim etishdi (quyida muhokama qilinadi). Shu bilan birga, yagona infratuzilmani yaratish tufayli uni saqlashda sezilarli tejashga erishish, yuqori sifatli xizmatlarni ko'rsatish va kompaniyalarning jadal rivojlanishiga hissa qo'shgan aloqa muhitini yaratish mumkin edi. Qo'shma Shtatlarda biznes-inkubatorlar soni 1980 yillarning o'rtalaridan boshlab tez sur'atlarda o'sdi. 1986 yildan 1993 yilgacha ularning soni 200 dan deyarli 500 gacha etdi. Ular 49 shtatda faoliyat yuritgan. Bugungi kunda dunyoda 500 dan ortiq Internet-inkubatorlar mavjud.