O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

Savdo xodimlarining maqsad va vazifalari. SHaxsiy muloqot strategiyasini
ishlab chiqish eng avval firmaning marketing strategiyasini amalga oshirishda savdo
xodimi o‘ynaydigan rolni belgilab olishni talab qiladi. Buning uchun firma har bir
tovar bozorida o‘z mijozlari bilan o‘rnatmoqchi bo‘lgan aloqa xarakterini aniqlab
olish kerak.
Savdo xodimining tur vazifalarini uch yo‘nalish bo‘yicha guruhlash mumkin:
-savdo qilish, shu jumladan potensial mijozlarni aniqlash, ularning ehtiyojlarini
o‘rganish, sotish sharoitlarini muhokama qilish va bitim tuzish;
-mijozlarga xizmatlar ko‘rsatish, shu jumladan tovardan foydalanishda yordam
ko‘rsatish, xariddan keyingi xizmat ko‘rsatish, tovarni ilgari surish va boshqalar;
-firma uchun ehtiyojlarning o‘zgarishi, raqobatchilarning faolligi, tovarlarning
moslashuvi haqida axborot to‘plash.
Shunday qilib, savdo xodimi faqat firmaning tijoriy organi emas, balki uning
marketing axboroti tizimidagi muhim elemet hamdir.

---

---

187

Aytib o‘tilgan u yoki bu funksiyalarga berilayotgan e’tiborga bog‘liq ravishda,
«savdo xodimi» va «savdo agenti» atamalariga amalda turlicha ma’no berilishi
mumkin. Savdo xodimlarining quyidagicha turlarini ko‘rsatib o‘tish mumkin:
-sotish hududida faoliyat ko‘rsatuvchi, buyurtmalarni qabul qiluvchi va undan
tashqari, ayniqsa yirik do‘konlarda mijozga maslahatchi bo‘lishi mumkin bo‘lgan
sotuvchi.
-buyurtmalar qabul qilish va tovarlarning uzluksiz etkazib berilishini
ta’minlash maqsadida ulgurji va chakana sotuvchilar bilan uchrashib turuvchi sayyor
vakil;
-savdoni rag‘batlantirish bo‘yicha vakil: u reklama va reklama tadbirlarini
bevosita savdo shohobchasining o‘zida tashkil qiladi;
-tijoriy targ’ibotchi: u buyurtmalarni qabul qilmaydi, faqat yangi tovarlar
haqida, ayniqsa tibbiyot sohasidagi yangi tovarlar haqida axborot beradi;
-texnik jihatdan chuqur bilimga ega bo‘lgan hamda mijozga uning
muammolarini hal qilishda o‘z maslahatlari bilan yordam bera oluvchi savdolar
bo‘yicha injener. IBM firmasining savdolar bo‘yicha injeneri aynan shunday
ishlaydilar;
-avtomobillar, maishiy elektr asboblari, ensiklopediyalar, sug‘urta polislari
kabi tovarlarni sotish bilan shug‘ullanuvchi kommivoyajer, bunda ijodiy qobiliyatlar
va kommunikasiya strategiyalari muhim rol o‘ynaydi;
-murakkab loyihalar bo‘yicha kontrakt tuzuvchi, u texnik va moliyaviy
bilimlardan tashqari muzokaralar olib borish iste’dodiga ham ega bo‘lishi kerak.
Aytib o‘tilgan barcha xodimlarning vazifalari u yoki bu darajada ijodiy va
strategik funksiyalar bilan bog‘liqdir. Bu erda vazifa tijoriy munosabatlarni to‘g‘ri
tashkil qilish hamda savdo xodimlari, sotish tarmog‘i va kommunikasiya vositalari
o‘rtasida majburiyatlarni optimal taqsimlashdan iboratdir.