O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi termiz davlat universiteti milliy libos va san’at fakul’teti

22-Mavzu: O’quv ustaxonasini tashkil etish va jihozlash
Reja:

1. 
   Mehnatni ilmiy tashkil etish.
   
2. 
   O'qituvchi va o’quvchining ish o’rni.
   
3. 
   Asbob-uskuna va moslamalar.
   
4. 
   Sanitariya-gigiena va texnika xavfsizligi talablari.
   

Tayanch iboralar: Ustaxona. Asboblar. Texnika xavfsizligi. Jihozlar. Asbob-uskuna va moslamalar.

O’qituvchining III-bosqichda ish unumdorligi pasayib, charchash holati vujudga keladi.

Texnik modellashtirish jarayonida talabalar har xil asbob-uskunalar, moslamalar, shuningdek, elektr jihozlar bilan ishlashni nazarda tutib, pedagog o’z ustaxonasida baxtsiz hodisalarning oldini olishga doir barcha chora-tadbirlarni amalga oshirishi zarur.
O’quv ustaxonasidagi mehnat sharoiti sanitariya-gigiena va xavfsizlik texnikasining barcha talablariga to’la javob berishi kerak. Dasturidagi barcha modellari emas, balki texnik ijodkorlikni ham o’rganish uchun zarur sharoit bilan ta’minlanishi lozim.
1. Turli buyurtmalarni bajarishda pedagogning o’quvchilar bilan olib boradigan umumiy guruhli hamda brigada-zvenoli ishlari uchun ham sharoit yaratilishi zarur.
2. Har bir talabaga kerakli asbob-uskunalar va moslamalar bilan ta’minlangan alohida ish o’rni ajratilishi lozim.
3. Pedagog uchun tegishli jihozlar, asboblar, moslamalar bilan ta’minlangan va poldan 250-300 mm ko’tarilgan namunali ish o’rni tashkil etilishi lozim.
O’quvchining ish o’rni. Fiziologik, psixologik nuqtai nazardan olib qaraganda, kasbiy ta’lim-tarbiya jarayoni tahsil oluvchilarning o’sib-rivojlanayotgan organizmi uchun sezilarli yuklanish beradi. Shuning uchun ham o’quv rejimini yuqori ish qobiliyatini ta’minlaydigan, tahsil oluvchi sog’ligiga zarar yetkazmaydigan qilib tashkil etiladi. Tahsil oluvchilarning ish rejimini belgilashda ish qobiliyatini quyidagi bosqichlari inobatga olinadi:
I-bosqichda tahsil oluvchi vazifani olib, ishga kirishadi, asta-sekinlik bilan mehnat unumdorlik oshib boradi;
II-bosqichda yuqori unumdorlikka erishiladi;
III-bosqichda ish unumdorligi pasayib, charchash holati vujudga keladi.
Texnik modellashtirish jarayonida talabalar har xil asbob-uskunalar, moslamalar, shuningdek, elektr jihozlar bilan ishlashni nazarda tutib, pedagog o’z ustaxonasida baxtsiz hodisalarning oldini olishga doir barcha chora-tadbirlarni amalga oshirishi zarur.
O’quv ustaxonasidagi mehnat sharoiti sanitariya-gigiena va xavfsizlik texnikasining barcha talablariga to’la javob berishi kerak. Dasturdagi barcha modellari emas, balki texnik ijodkorlikni ham o’rganish uchun zarur sharoit bilan ta’minlanishi lozim.
1. Turli buyurtmalarni bajarishda pedagogning o’rganuvchilar bilan olib boradigan umumiy gruppaviy hamda brigada-zvenoli va patakli ishlari uchun ham sharoit yaratilishi zarur.
2. Har bir talabaga kerakli asbob-uskunalar va moslamalar bilan ta’minlangan alohida ish o’rni ajratilishi lozim.
3. Pedagog uchun tegishli jiћozlar, asboblar, moslamalar bilan ta’minlangan va poldan 250-300 mm ko’tarilgan namunali ish o’rni tashkil etilishi lozim.
4. Ustaxonalarda talabalar eng qulay va xavfsiz meћnat ќilishi uchun zarur sharoit bo’lishi lozim.
5. O’quv ustaxonalari hajmi va tekis ko’rsatmali qo’llanmalar, shuningdek, ta’limning texnik vositalari bilan jihozlanishi zarur.
6. Yordamchi binolar(asboblar va sklad) o’quv ustaxonasiga yaqin bo’lishi kerak.
7. Tashqaridagi tovushlar talabalarning e’tiborini ichidan alahsitadigan va mehnat jarayonini buzadigan shovqin–suronlar ustaxonaga kirmasligi lozim.
o’quv ustaxonasining maydoni 80-90 mm ²bo’lishi kerak.
o’quv ustaxonalari materiallar, yarim-fabrikatlar, tayyorlangan buyumlar saќlanadigan yordamchi xonalarga ega bo’ladi. Bunday xonalar ќuruќ, yog’och poli, tabiiy va majburiy ventilyatsiyali, normal tabiiy va sun’iy (ish o’rnida 100-150 lyuks), yoritilgan, havosining temperaturasi qishda 14-16⁰ S bo’lishi va yozda 20⁰ S dan oshmasligi kerak. Yoritgich sifatida kunduzgi lampadan foydalanish kerak. Ustaxona devorlari tekis, yorqin rangga, shifti oq ranga bo’yalishi kerak. Mana bularning hammasi xonaning yorug’ligini oshiradi. Ustaxona anjomlarining turli qismlari bilan ustaxonaning umumiy fani o’rtasida to’g’ri kontrastlikni vujudga keltiradi.
Ustaxonada tovush va vebratsiyani yutuvchi moslamalarni qo’llash hamda mehnatning eng ratsional usullaridan foydalanish orqali tebranish intensivligini kamaytirib, tovush va vibratsiyani pasaytirishga erishish kerak.