O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti ter

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI


TER





texnologik ta’lim KAFEDRASI
HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI
FANIDAN

2021

TERMIZ-2021

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
texnologik TA’LIM KAFEDRASI


HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI
FANIDAN


O’QUV-USLUBIY MAJMUA

Bilim sohasi:	100000 – Gumanitar
Ta’lim sohasi:	110000 – Pedagogika
Ta’lim yo’nalishlari:	5140100 – Biologiya (Sirtqi 2-oliy ta’lim shakli) 5140600 – Geografiya (Sirtqi 2-oliy ta’lim shakli) Kurs:3 Semester:5

Termiz-2021

Mazkur o’quv-uslubiy majmua Termiz davlat universiteti Kengashining 2021 yil “___” avgustdagi ____-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan o’quv reja va dastur asosida tayyorlandi.

Tuzuvchilar:	Texnologik ta’lim kafedrasi dotsenti, q.x.f.n. Sh.Ch.Tursunov o’qituvchilar: A.A.Nazarov, R.M.Haydarov.
Taqrizchilar:	R.R.Karimov T.D.T.U.Termiz filiali “Transport tizimlari va texnologik mashinalar” kafedrasi dotsenti, texnika fanlari nomzodi F.U.Qarshiyev Termiz davlat universiteti “Texnologik ta’lim” kafedrasi dotsenti, texnika fanlari nomzodi

Ushbu o’quv-uslubiy majmua Termiz davlat universiteti o’quv-metodik Kengashida ko’rib chiqilgan va tasdiqlangan (2021 yil “____” ____________ dagi ___-sonli bayonnoma

№	Bo`limlar	Bеtlar
	Kirish	6
	Ma'ruzalar mavzusi	7
	Hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlash asoslari	7
	Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy va tashkiliy asoslari	20
	Sоg’lоm turmush tаrzi аsоslаri vа uning hаyot fаоliyat хаfsizligini ta’minlashdаgi o’rni	30
	Ishlаb chiqаrish jarayonlari sаnitаriyasi va gigiyenasi	37
	Texnika xavfsizligi asoslari	55
	Elеktr хаvfsizligi asoslari	68
	Aholi va hududlarni fаvqulоddа vaziyatlardan muhofaza qilishning hududiy asoslari. O’zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi	74
	Tabiiy ofatlar va ularning oqibatlari	84
	Tехnоgеn tusdagi ofatlar va ularning oqibatlari	95
	Radiatsion nurlanishlar, ularning xususiyatlari va inson organizmiga ta’siri	101
	Favqulodda vaziyatlar xavfi tug’ilganda va sodir bo’lganda aholiga xabar berish va ularni xavfli hududlardan xavfsiz hududlarga ko’chirishni (evakuatsiya qilishni)tashkillashtirish	112
	Ishlab chiqarishda zararli nurlanishlar, ularning xususiyatlari va inson organizmiga ta’siri Elektromagnit maydon ta’siri	130
	Shaxsiy himoya vositalari va ulardan foydalanish	135
	Terrorizm va xalqaro terroristik tashkilotlar. Terrorizm va undan aholini muhofaza qilish	145
	Yong‘in xavfsizligi asoslari	157
	Yong’in va portlash	158
	Yong’inga qarshi kurash	163
	Bахtsiz hоdisаlаrdа birinchi tibbiy yordаm ko’rsаtish	169
	Jarohatlanish sabablari va uning profilaktikasi	171
	Elektr tokidan jarohatlangan kishiga birinchi yordam ko’rsatish	182
	Zaharlanish turlari va zaharlanganda birinchi yordam ko’rsatish	188
	Amaliy mashg‘ulot mavzulari	198
	O‘zbekiston Respublikasi Mehnat qonunlarida ayollar va yoshlar mehnati	199
	Mehnat xavfsizligi to‘g‘risida instruktaj va ta’lim berish	203
	Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa va salomatlikka boshqa xil zarar yetkazilishi to‘g‘risida H-1 shaklli dalolatnomani to‘lg‘azish	206
	Jarohatlanishlar va kasallanishlarni taxlil qilish usullari	210
	Havodagi gaz va chang miqdorini aniqlash	214
	Ishlab chiqarish xonalarida mikroiqlim sharoitini aniqlash	218
	O‘quv xonalarida tabiiy yorug‘likni aniqlash	225
	Yong‘inni o‘chirishning texnikaviy vositalarini o‘rganish	228
	Favqulotdagi vaziyatlarda fuqaro muhofazasi	230
	Shovqin va uni o’lchaydigan asboblarini o’rganish	237
	Yonuvchi havo va bug’lanishining o’z-o’zidan alangalanishini aniqlash	239
	Radioaktiv nurlarni qayt qiluvchi hisoblash asoboblarining tuzilishi va ishlash usullari	242
	Shovqin va vibiratsiya kuchini aniqlash	245
	Elektromagnit maydonlar va ulardan saqlanish usullarini aniqlash	249
	Seminar mashg‘uloti mavzulari	252
	Hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlash asoslari	253
	Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy va tashkiliy asoslari	254
	Sоg’lоm turmush tаrzi аsоslаri vа uning hаyot fаоliyat хаfsizligini ta’minlashdаgi o’rni	255
	Ishlаb chiqаrish jarayonlari sаnitаriyasi va gigiyenasi	256
	Texnika xavfsizligi asoslari	257
	Elеktr хаvfsizligi asoslari	258
	Aholi va hududlarni fаvqulоddа vaziyatlardan muhofaza qilishning huquqiy asoslari. O’zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi	259
	Tabiiy ofatlar va ularning oqibatlari	260
	Tехnоgеn tusdagi ofatlar va ularning oqibatlari	261
	Radiatsion nurlanishlar, ularning xususiyatlari va inson organizmiga ta’siri	262
	Favqulodda vaziyatlar xavfi tug’ilganda va sodir bo’lganda aholiga xabar berish va ularni xavfli hududlardan xavfsiz hududlarga ko’chirishni (evakuatsiya qilishni) tashkillashtirish	263
	Ishlab chiqarishda zararli nurlanishlar, ularning xususiyatlari va inson organizmiga ta’siri. Elektromagnit maydon ta’siri	264
	Shaxsiy himoya vositalari va ulardan foydalanish	265
	Terrorizm va xalqaro terroristik tashkilotlar. Terrorizm va undan aholini muhofaza qilish	266
	Yong’in хаvfsizligi аsоslаri	267
	Yong’in va portlash	268
	Yong’inga qarshi kurash	269
	Bахtsiz hоdisаlаrdа birinchi tibbiy yordаm ko’rsаtish	270
	Jarohatlanish sabablari va uning profilaktikasi	271
	Elektr tokidan jarohatlangan kishiga birinchi yordam ko’rsatish	272
	Zaharlanish turlari va zaharlanganda birinchi yordam ko’rsatish	273
	Fоydаlаnilgаn аdаbiyotlаr	274
	Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari	275
	Glossariy	283
	Ilovalar	294
	Fan dasturi	295
	Ishchi fan dasturlari	306
	Tarqatma materiallar	335
	Fan bo`yicha nazorat savollari (Oraliq nazorati, joriy nazorati savollari, yozma ish varintlari va tеstlar)	371
	Ishchi fan dasturiga muvofiq baholash mezonlari	385

KIRISH
«Hayot faoliyat xavfsizligi» о‘quv predmeti bо‘yicha ta’lim texnologiyasi ma’ruza va seminar mashg‘ulotlarni о‘qitishning xorijiy mamlakatlarda keng tarqalgan ilg‘or pedogogik texnologiya qoidalari asosida ishlab chiqilgan.
Ushbu о‘quv qo’llanmaning tarkibi kirish, Hayot faoliyat xavfsizligi fanini о‘qitish texnologiyasining konseptual asoslari hamda ma’ruza va seminar mashg‘ulotlarni о‘qitish texnologiyalaridan tashkil topgan.
Ta’lim texnologiyasining konseptual asoslari bo’limida «Hayot faoliyat xavfsizligi» fanining Davlat va erkin bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyotning sub’ektlari о‘rtasidagi uyg‘unlikni ta’minlashdagi ahamiyati va ushbu kursni о‘qitishning dolzarbligi asoslangan, о‘quv soatlarining mavzular bо‘yicha taqsimlanishi hamda kursning asosiy mazmuni ochib berilgan. Shuningdek, ta’lim texnologiyasini ishlab chiqishda qо‘llanilgan asosiy qoidalari: ta’lim usuli va texnikasi; tashkil qilish shakli, vositasi; kommunikatsiya usullari; berilgan ma’lumotlarni nazorat qilish usullari va vositalari; baholash va nazorat qilish tartiblari yoritilgan.
Fanni о‘qitish texnologiyasi quyidagi tartibda ishlab chiqilgan.
-Ma’ruza mashg‘ulotlarini olib borishda kо‘proq kо‘rgazmali, muammoli, informatsion va tematik shakllariga e’tibor qaratilgan.
-Seminar mashg‘ulotlarini olib borishda muammoli savollarni guruhlarga bo’lingan holda muhokama qilish, individual tarzda ishlash, muammoli vaziyatni keys-stadi usulidan foydalanib nazariy bilimlarni amaliyotga qо‘llash bо‘yicha kо‘nikmalar va bilimlarni chuqurlashtirishga qaratilgan.
Kursning strukturasini mundarija bilan birgalikda sxema kо‘rinishida ham berilganligi kitobda yо‘nalishni yanada osonlashtiradi.
Ushbu ta’lim texnologiyasi barcha oliy о‘quv muassasalarida, malaka oshirish kurslarida «Hayot faoliyat xavfsizligi» fanining tegishli texnik vositalari bilan jihozlangan auditoriyalarda о‘qitishga mо‘ljallangan.