O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universitetining pedagogika instituti

Muloqotning kommunikativ akti sifatida quyidagilarni tasavvur etish mumkin

Kommunikator adresant	Muloqot sub’ekti sifatidagi omil namoyon bo‘ladi.
Retsepient aderesat	Bu ma’lumot kimga uzatilmoqda
Ma’lumot	Nima uzatilmoqda
Kod	Qanday vositalar asosida
Maqsad	Nima uchun uzatilmoqda
Aloqa kanali	Ovoz, xat, efir orqali aloqa
Natija	Nimaga erishildi.

Shuningdek amerikalik jurnalist G.Lassuel besh unsurdan iborat bo‘lgan kommunikativ jarayonning modelini taklif etadi.

• Kim (axborot kim tomonidan uzatilmoqda)

  
  

• Nima ( qanday axborot uzatilmoqda)

  
  

• Qanday (axborot qanday yo‘l bilan uzatilmoqda)

  
  

• Kimga (axborot kimga yo‘naltirilmoqda)

  
  

• Qanchalik samarali (axborot qanchalik samarador uzatildi)

  
  

Kommunikativ jarayon aksial (bunda axborot ayrim aniq odamlarga yo‘naltiriladi) yoki retial (bunda axborot bir qancha ehtimol qilinayotgan resipientlarga yo‘naltiriladi) xarakterda bo‘lishi mumkin.

Kommunikativ jarayonda o‘zaro munosabatga kirishuvchilarni bir-birlarini tushunishlari juda muhimdir. Bunda nutqning quyidagi muhim xususiyatlari paydo bo‘ladi, ya’ni mazmundorlik, tushunarlilik, ifodalilik, ta’sirchanlik ko‘rsatiladi.
Buyuk fransuz yozuvchisi Antuan Sent Ekzyuperi «Muloqot – shunday ne’matki, u orqali inson lazzatlanadi», deb yozgan edi.
So‘zning mohiyati haqida Sa’diy «Aqllimisan yoki ahmoq kattamisan yoki kichik buni bir so‘z aytmaguncha bila olmaymiz» degan edi.
Xalqimizda shunday ibratli ibora bor «inson aql farosati uning nutqining aniqligida namoyon bo‘ladi».
Noverbal kommunikatsiya vositalariga yuz ifodasi, mimika, ohang, pauza, poza (holat), ko‘z yosh, kulgu va boshqalar kiradi. Bu vositalar verbal kommunikatsiya - so‘zni to‘ldiradi, kuchaytiradi va ba’zan uning o‘rnini bosadi. Bolgarlarda boshni qimirlatish yo‘q degani, ruslarniki teskarisi bo‘ladi. Turli yosh guruhlarida noverbal kommunikatsiya vositasi turlicha bo‘ladi. Masalan, bolalar ko‘pincha kattalarga ta’sir etish, ularga o‘z hohish va kayfiyatlarini o‘tkazishda yig‘idan vosita sifatida foydalanadilar. Axborotni so‘z bilan bayon etishning mazmuni va maqsadiga noverbal kommunikatsiya vositalarining mos kelishi muomala madaniyatining bir turidir.
Noverbal kommunikatsiyaga belgilarning optik-kinetik tizimi kirib, ularga jestlar (qo‘l harakatlari), mimika (yuz harakatlari) va pantomimika (qo‘l, oyoq, tana harakatlari) kiradi.