O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti sirtqi bo’lim

Mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarga quyidagilar kiradi:
1) mol-mulk solig’i;
2) yer solig’i;
3) obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i;
4) jismoniy shaxslardan transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq;
5) ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’im;
6) yagona yer solig’i (soddalashtirilgan tartibdagi soliq)
Mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar to’lovchisi bo’lib O’zbekiston Respublikasi soliq qonunchiligi hujjatlariga muvofiq, mulkchilik shaklidan qat‘i nazar, yuridik va jismoniy shaxslar hisoblanadi.
Mol-mulk solig’i va yer solig’i O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga binoan joriy etiladi va: uning butun hududida undiriladi.
Ushbu soliq stavkalarining miqtsori O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori asosida belgilanadi.
Obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i, jismoniy shaxslardan transport vositalari uchun benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq, ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’imlar Qoraqalpog’iston Respublikasi davlat hokimiyati organlari, viloyatlar va Toshkent shahar xalq deputatlari kengashlari tomonidan joriy etiladi. Ushbu soliqlar va yig’imlar stavkalarining eng yuqori miqdorlari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori asosida belgilanadi.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi O’zbekiston Respublikasining butun hududida ayrim mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni umumiy, qat‘iy stavkalarda belgilashi mumkin.
Mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar stavkalari soliq to’lovchilarga Moliya vazirligi, Davlat soliq qo’mitasi va uning quyi organlari tomonidan belgilangan tartibda yetkaziladi.
Obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i, jismoniy shaxslardan transport vositalari uchun benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq, ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’imlarning miqdorlari, ularni undirish tartibi, ular bo’yicha qo’shimcha imtiyozlar taqdim etish Qoraqalpog’iston Respublikasi davlat hokimiyati organlari va viloyatlar hamda Toshkent shahar xalq deputatlari kengashlari tomonidan amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadi.
Yuridik shaxslar tomonidan byudjet bilan hisob-kitoblar hisobi byudjetga to’lovlar bo’yicha qarzlar hisobi hisobvaraqlarida mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar har bir turi bo’yicha yuritiladi.
Mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning o’z vaqtida to’lanishi, mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya qilinishi uchun javobgarlik soliq va boshqa majburiy to’lovlarni to’lovchilar zimmasiga yuklanadi.
Mahalliy soliq va boshqa majburiy to’lovlar to’lanishining tasdig’i bo’lib amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq bank muassasasi yoki vakolatli organ bergan hujjat hisoblanadi.
Soliklarning umumdavlat (respublika) va mahalliy soliqlarga bo’linishi hukumat idoralarining respublika hukumati va mahalliy hukumatlarga bo’linishi asosida kelib chiqadi. Har bir hokimiyat idoralari o’zlarining bajaradigan muhim vazifalaridan kelib chiqib, o’z byudjetiga va uni ta‘minlaydigan soliqlarga va boshqa majburiy to’lovlarga ega bo’lishi kerak. Respublika hukumati umumdavlat miqyosida katta vazifalarni, jumladan, sog’liqni saqlash, maorif, fan, mudofaa, xavfsizlikni saqlash, aholi ijtimoiy himoyasini tashkil etish va boshqa bir qator shu kabi strategik vazifalarni bajaradi. Shuning uchun uning byudjeti ham, soliqlari ham salmoqli bo’lishni talab etadi. Qo’shilgan qiymat solig’i, aktsiz solig’i, yuridik shaxslarning foydasidan olinadigan soliq, yer qa‘ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to’lovlar, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, jismoniy shaxslar daromadidan olingan soliqlar respublika byudjetiga tushadi. Umumdavlat soliqlarining muhim xususiyati shundaki, respublika byudjetiga tushadigan soliqlardan mahalliy byudjetlarni boshqarib borish uchun ajratma tushishi mumkin. Bordi-yu, ajratma yetmasa, subventsiya yoki subsidiya beriladi. Umumdavlat va mahalliy soliqlar yagona mohiyatga ega bo’lib, ular byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan to’lovlar hisoblanadi.
Mahalliy soliqlar hukumatlar bajaradigan vazifalariga qarab belgilanib, ularga doimiy va to’liq biriktirib beriladi. Mahalliy hokimiyat organlari asosan fuqarolarga yaqin bo’lganligidan ijtimoiy masalalarni, jumladan, maktab, sog’liqni saqlash, madaniyat, maorif, shahar va qishloqlar obodonlashtirilishi kabi vazifalarni bajaradi. Lekin bu soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar byudjet xarajatlarining 30-40 foizini qoplaydi, xolos.
Shuning uchun ham mahalliy byudjetlar daromadlarini ko’paytirish eng dolzarb masalalardan hisoblanadi. Mahalliy soliklarning muhim xususiyati shundaki, ular faqat shu hududning byudjetiga tushadi va ulardan boshqa byudjetlarga ajratmalar berilmaydi.
Mahalliy byudjetlarning soliq va boshqa majburiy to’lovlari kam bo’lganligidan bu byudjetlarning daromad va xarajatlarini barqarorlashtirish (balanslashtirish) ancha murakkabdir. Bu masalani yechishda umumdavlat soliqlaridan ajratmalar beriladi (masalan, qo’shilgan qiymat solig’idan, aktsiz solig’idan va boshqalar).
2022-yilda O'zbekistonda ortiqcha to'langan soliqlarni hisobga olish va qaytarish Ko'pincha buxgalterlar soliqlar bo'yicha ortiqcha to'lovlarga duch kelishadi. Bu hisob-kitoblarda xatolik, soliq miqdorini noto'g'ri tiklash va boshqa sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin. 2022 bilan ortiqcha to'langan soliq miqdorini qaytarish va hisoblash tartibi soddalashtirildi. Ushbu maqolada biz O'zbekistonda ortiqcha to'langan soliqni qanday qilib qaytarishni ko'rib chiqamiz. Tarkib: Ortiqcha to‘langan soliqlarni qaytarish va hisobga olish qanday hollarda amalga oshiriladi Ortiqcha to‘langan soliq summalarini belgilash va qaytarish tartibi Ortiqcha undirilgan soliq summalarini hisoblash va qaytarish tartibi Soliq to'lovchi soliq to'lash hisobiga ortiqcha to'langan summani yoki ortiqcha undirilgan soliqlar miqdorini soliqlar uchun kelajakdagi to'lovlar hisobiga qaytarish yoki hisoblash mumkin. Agar soliq to'lovchining qarzlari bo'lsa, ortiqcha to'langan soliq summasi soliq qarzlarini to'lash hisobiga hisoblanishi mumkin. Hisoblash ma'lum ketma-ketlikda amalga oshiriladi: birinchidan, ortiqcha to‘lovga yega bo‘lgan soliq bo‘yicha penya bo‘yicha qarzlar yopiladi, keyin boshqa soliqlar va ular uchun jarimalar bo‘yicha qarzlar hisobi, so‘ngra soliq huquqbuzarliklari uchun penya to‘lash hisobi epiladi. Agar soliq to‘lovchining qarzi bo‘lmasa, ortiqcha to‘langan mablag‘larni to‘liq yoki qisman qaytarish to‘g‘risida ariza yozishi mumkin. Главбух tizimi mutaxassisi tavsiyalarida o'qing: Soliqqa oid qonun hujjatlarini buzganlik uchun qanday javobgarlik ko'zda tutilgan Ortiqcha to‘langan soliqlarni qaytarish va hisobga olish qanday hollarda amalga oshiriladi? To‘langan soliqlar yoki ortiqcha to‘langan soliqlar qaytarib va hisobga olish yuqoridagi barcha qoidalar uchun amal qiladi: avans va joriy to‘lovlar, jarimalar, jarimalar va yig‘imlar; boshqa vakolatli organlar tomonidan undiriladigan yig‘imlar, penyalar yoki jarimalar; Soliq inspeksiyasining qarori bilan qaytariladigan QQS; noto‘g‘ri to‘langan soliqlar, penyalar yoki jarimalar. Ortiqcha to‘langan soliq summalarini belgilash va qaytarish tartibi Agar soliq to‘lovchi soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha qarzlarga yega bo‘lsa, bu qarzlarni qaytarish uchun ortiqcha to‘langan soliq summasidan foydalaniladi. Bu to‘lovni soliq xizmati tomonidan mustaqil amalga oshiriladi. Soliq organlari ortiqcha soliq to‘lash fakti aniqlangan kundan boshlab yoki soliq xizmati va soliq to‘lovchi o‘rtasida kelishuv dalolatnomasi imzolangan kundan boshlab, shuningdek soliq to‘lovchidan ariza taqdim yetilgan taqdirda 10 kun ichida mablag‘larni hisobdan chiqarish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Shuningdek o'qing: Kameral soliq tekshiruvlari qanday o'tkaziladi Sayyor soliq tekshiruvlari qanday o'tkaziladi Soliq auditi qanday o'tkaziladi Agar qarz bo‘lmasa, siz qaytarib olish uchun yozma so‘rov berishingiz kerak va 15 kun ichida ular soliq to‘lovchining joriy hisob raqamiga o‘tkaziladi. Soliq to‘lovchi ortiqcha to‘langan mablag‘lar o‘tkazilgan kundan boshlab 5 kun ichida soliq xizmatiga qaytarib berish to‘g‘risida ariza taqdim etishi shart. Pulni qaytarish bo'yicha qaror qabul qilish jarayoni soliq to'lovchi arizani taqdim etgan kundan boshlab o'rtacha 10 ish kuni davom etadi. Soliq inspektsiyasi organlari soliq to'lovchini pulni qaytarishdan bosh tortgan holatlar mavjud. Rad etish to'g'risidagi bildirishnoma 3 ish kuni ichida soliq to'lovchiga berilishi kerak. Agar soliq inspektsiyasi o'z vaqtida pulni qaytarish majburiyatini bajarmagan bo'lsa, unda soliq to'lovchiga qaytarilishi kerak bo'lgan miqdorga ushbu miqdor qaytarilgunga qadar har bir kalendar kuni uchun foizlar beriladi. Ya'ni, soliq to'lovchi soliqni qaytarish uchun kechiktirilgan kunlar uchun jarimani to'laydi. Ushbu foiz O'zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalash stavkasidan kelib chiqib hisoblanadi. Ortiqcha undirilgan soliq summalarini hisoblash va qaytarish tartibi Soliq to'lovchi undan ortiqcha soliq summasini undirish faktini bilib olgach, u soliq idorasiga pulni qaytarish yoki ularni soliqlar bo'yicha kelajakdagi to'lovlar hisobiga o'tkazish uchun ariza berishi kerak. Ushbu ariza u soliq ortiqcha yig‘ish aslida xabardor bo‘ldi kundan boshlab 5 yil ichida topshirilishi kerak. «ACTION: Главбух» tizimidagi mutaxassislarning tavsiyakarini o'qing Soliq to'lovchilar qanday huquq va majburiyatlarga ega Soliq to'lovchi-yuridik shaxsning vakili kim hisoblanadi Soliq huquqbuzarliklari to'g'risidagi ishlar qanday ko'rib chiqiladi Qaytarib olish 15 kun ichida soliqni to‘lash uchun bir xil vaqt ichida amalga oshiriladi. Bu muddat faqat soliq to‘lovchidan ariza tushgan paytdan ye'tiboran amal qila boshlaydi. Ortiqcha undirilgan soliq summasi bo‘yicha foizlar undiriladi. Ammo ortiqcha yig‘ilgan mablag‘lar fakti aniqlangan kundan boshlab 30 kun ichida soliq inspeksiyasiga murojaat qilish sharti bilan foizlar soliq to‘lovchiga yuklatiladi. Foizlar undiruv kunidan keyingi kundan boshlab, haqiqiy qaytarilgan yoki hisoblangan kundan boshlab hisoblanadi. Ortiqcha undirilgan taqdirda soliq qarzlarini qaytarish yoki ularni soliq to‘lovchiga qaytarish uchun mablag‘larni belgilash tartibi soliq to‘lashdan ortiqcha to‘langan taqdirda summani belgilash yoki qaytarish tartibiga o‘xshaydi.