Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

valuta kurslari harakati va eng so‘nggi ma’lumotlarni aks ettiruvchi ixtisoslashgan firmalarning axborot mahsulotlaridan qo‘shimcha ma’lumotlar olish.

Valuta riskini qoplashning eng keng tarqalgan usuli kelgusida yetkazib berish bilan valuta sotib olish yoki sotishdir. Forvard xaridi xorijiy valutani bitim tuzish vaqtida kelishilgan, kelgusida ma’lum bir muddat uchun yoki muayyan kelgusi davr mobaynidagi ayirboshlash kursi bo‘yicha oldi-sotdi shartnomasiga asoslanadi. Forvard sotish ham xuddi shunday amalga oshiriladi. Bu metod, masalan kelgusi to‘lovlar va tushumlar summasi milliy valutada qancha bo‘lishiga oid noaniqlikni butunlay istisno etadi.


Pul bozorida forvard operatsiyalarni o‘z ichiga olgan bitim turlaridan biri svop hisoblanadi. Svop bir valutani spot kurs sharoitida bir vaqtning o‘zida xuddi o‘sha valutani forvard sotish yoki (spot kurs sharoitida forvard xaridi bilan) xarid qilishni o‘z ichiga oladi. Agar forvard bitimi svopning bir qismi hisoblanmasa, u autrayt-sodda forvard bitim sanaladi. Autrayt forvard bitimi hejerlash yoki spekulatsiya maqsadida tuzilishi mumkin. Birjani yopish paytida kursni prognoz qilish qobiliyati valuta kursidagi salbiy o‘zgarishlarning yo‘qolish riskini bartaraf etadi va shuning uchun valuta xatarini himoya qilish vositasidir. Spekulyantlar, muddatli shartnoma bajarish tarixidagi spot stavka muddatli operatsiyalarni amalga oshirish tezligidan farqli bo‘lishiga umid qilib, muddatli shartnomalarni sotishi va sotib olishlari mumkin. Agar spekulyant
96

spot birjasi muayyan kun uchun oldinga qaraganda pastroq bo‘lishini kutsa, u shu kunning boshida valutani oldindan tuzilgan shartnomalar narxidan ko‘ra arzonroq narxda sotib olishi mumkinligiga umid qiladi. Shunday qilib, forvard bitim bo‘yicha majburiyat bajarilishidan foyda ko‘radi. Xuddi shunday, naqd kurs forvard kursdan yuqori bo‘lishini kutayotgan spekulyant sotib olingan valutani naqd bozorda yanada yuqori narxda sotishim mumkin degan umidda forvard shartnomalarni sotib oladi.