qancha muammolar o’z echimini topmagan. Xususan shunday muammolardan biri bu auditorlik
tekshiruvida auditorlik riskini aniqlash va baholash tartibi bo’yicha haligacha olimlar va
amaliyotchilar tomonidan yagona fikrga kelinmagan. Ushbu maqolada biz auditorlik riski va uni
aniqlash hamda baholash bo’yicha yondashuvlarni ko’rib chiqamiz.
Bizga ma’lumki iqtisodiyotning erkinlashuvi sharoitida faoliyat yurituvchi sub’ektlar o’zaro
munosabatlarida audit muhim element hisoblanadi. Xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati,
mulkdori va uni davlat bilan o’zaro munosabatida audit muhim ahamiyat kasb etishini inobatga
olsak, axborotdan foydalanuvchilar oldida auditorlar to’liq javobgar ekanligini e’tirof etishimiz
mumkin. Shunday ekan auditor taqdim etayotgan xulosasining ishonchliligiga to’liq javobgardir,
buning e’tiborli jihati shundaki, auditor xo’jalik operatsiyalarini, tovar moddiy zahiralari va boshqa
aktivlar hamda o’z va qarz mablag’larini yoppasiga tekshiruv o’tkazmasligi bois xulosaning
ishonchliligi yuzasidan risk yuzaga keladi. Bu riskni aniqlash va baholash, uning kritik va maqbul
chegarasini aniqlash auditorlar oldidagi asosiy muammo hisoblanadi.
Auditorlik riskini baholash muammosi ko’p qirralidir. Risk-bu qarorlarni qabul qilish
natijasida belgilangan maqsadga qisman yoki to’liq erisha olmaslik ehtimolidir. Ya’ni risk
belgilangan maqsadga erishish uchun qabul qilingan qarorlar samaradorligini baholovchi
ko’rsatkichdir. Ushbu
mulohazadagi ta’kidni auditorlik faoliyatiga qo’llasak, risk ko’rsatkichi
auditorlik xulosasi turi bo’yicha noto’g’ri qaror qabul qilish xavfidir.
Xorij olimlaridan U.Messier Auditorlik riski – moliyaviy hisobotda muhim buzib
ko’rsatishlar mavjud bo’lgan holda auditor tomonidan ungga muvofiq bo’lmagan auditorlik
xulosasini taqdim etishdir deb ta’rif bergan.
E.Arens va J.Lobbeklar esa auditorlik riski –moliyaviy hisobotda haqiqatda muhim buzib
ko’rsatishlar mavjud bo’lganda, moliyaviy hisobot to’g’ri va ob’ektiv tuzilganligi to’g’risidagi
auditorning ijobiy fikri(xulosasi) deb e’tirof etishgan.
Auditorlik riski - auditor tomonidan sub’ektiv ravishda belgilanadigan, auditorlik tekshiruvi
yakunlari bo’yicha moliyaviy hisobot uning ishonchliligi tasdiqlanganidan keyin aniqlanmagan
jiddiy buzilishlarni o’z ichiga olishi mumkinligini e’tirof etish yoki aslida bunday buzilishlar
moliyaviy hisobotda bo’lmasada, unda jiddiy buzilishlar mavjudligini e’tirof etish ehtimolidir deb
9-sonli “Muhimlik va auditorlik riski” nomli auditorlik faoliyatining milliy standartida ta’rif
berilgan[8].
Dostları ilə paylaş: