Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti

БХ
бак
=ЖХ
И
+Е
Н
•БИХ 

---

---

Yillik joriy xarajatlar qo’yidagicha hisoblanadi:

Bu erda,
I¥
b
-boshqaruv xodimlarining ish haqi uchun sarflar
BMX-boshqarish uchun zarur bo’lgan materiallarga sarflangan
xarajatlar
a-qo’shimcha va turli xarajatlar koeffitseenti.
¡o’shimcha xarajatlar:
• xizmat safarlari;
• transportni moliyalash;
• ixtiro va ratsionalizatorlik takliflarini tatbiq qilishga ajratilgan sarflar;
• mehnatni himoya qilish kabi xarajatlardan tashkil topadi.
Bir yo’la xarajatlar (BYX) qo’yidaai f?rmula yordamida hisoblanadi:
Bu erda,
X
bt
-boshqaruv texnikalarini sotib olish uchun xarajatlar
X
ii
-boshqaruvni takomillashtirish uchun bajarilgan ilmiy ishlanmalar,
loyihalar uchun xarajatlar.
Boshqaruv xodimlari:
• korxonada ishlab chiqarilayotgan mahsulotning mehnat talabchanlik
darajasini qisqartirishga ;
• Korxonaning bir maromda ishlashini taminlashga ;
• Ishlab chiqarishni moddiy-texnik bazasini mustahkamlashga;
• biznis-reja va texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarni optimal-lashtirishga katta
tasir ko’rsatadi. Shu sababli mehnat un-umdorligining oshishi evaziga
tejalgan boshqaruv xarajatlari (mehnati)ni (IT
mu
) aniqlash o’ta zarurdir:
ЖХ
и
=БМХ+И¥
б
•(1+а) 
БЙХ=
Хбт
+Хии 
ИТ
му
= J
му
: J
бс

---

---

Bu erda,

J
mu
-mehnat unumdorligi indeksi;
J
bs
-boshqaruv xarajatlari indeksi.
Boshqaruv xodimining mehnat unumdorligi qo’yidagicha aniqlanadi:,
Bu erda,
MU
bx
-boshqaruv xodimlarining mehnat unumdorligi
YaM (TM)-bir yilda ishlab chiqarilgan yalpi yoki tovar mahsuloti, so’m.
T
b
-boshqaruv xodimlarining o’rtacha yillik soni, kishi.
Agar mehnat unumdorligi oshib borsa, u holda mehnat sarfi kamayadi,
ammo to’g’ridan-to’g’ri nisbatda kamaymaydi, ya’ni ishlab chiqarishning o’sishi
mehnat sarfining kamayish foiziga teng emas. Bu bog’lanishni qo’yidagicha
ifodalash mumkin:
Masalan; agar mehnat unumdorligi 15 foizga oshsa, u holda mehnat sarfi 13
foizni tashkil qiladi.