Jonlanish fazasida ishsizlik darajasi bir oz qisqarib, ishlab chiqarish darajasi sekin-asta o‘sib boradi. Narxlar ham asta ko‘tarilib, ssuda foizi o‘sa boshlaydi. Iqtisodiyotning bandlik darajasining ortishi va foyda hajmining tezlik bilan o‘sishi jonlanish fazasining yuksalish bosqichiga o‘sib o‘tishiga imkoniyat yaratadi. Yangi sikl yuksalishning boshlang‘ich nuqtasi hisoblanadi.
Yuksalish fazasida ishchi kuchiga bo‘lgan talabning kengayishi ishsizlikning birmuncha kamayishiga hamda ish haqining o‘sishiga olib keladiki, buning oqibatida iste’mol tovarlariga to‘lovga qodir talab kengayadi. Pirovard talabning oshishi, o‘z navbatida, iste’mol tovarlari ishlab chiqaruvchi tarmoqlarga, bozorni kengaytirishga jadal turtki beradi. Raqobat va foyda ketidan quvish oqibatida nomutanosibliklarning to‘planib borishidan iborat zanjirli reaksiya tezlashadi. Bu bilan yangi inqiroz muqarrar bo‘lib qoladi.
Milliy
mahsulot
hajmi yuksalish inqiroz
yuksalish
jonlanish
inqiroz turg‘unlik jonlanish
turg‘unlik
Vaqt
5-chizma. Iqtisodiy sikl fazalarining klassik jihatdan ifodalanishi. Alohida iqtisodiy sikllar bir-biridan davomiyligi va intensivligi bo‘yicha keskin farqlanadi. Shunga qaramay, ularning hammasi bir xil fazalarga ega bo‘ladi. Biroq bu fazalar turli tadqiqotchilar tomonidan turlicha nomlanadi. Masalan, yuqorida ko‘rib chiqilgan iqtisodiy siklning fazalari klassik tavsifga ega bo‘lib, ularni quyidagi 5-chizma orqali ifodalash mumkin.
Hozirgi zamon iqtisodiy fanida iqtisodiy siklning 1380 dan ortiq turlari mavjudligi ta’kidlanadi.1 Quyidagi 6-jadvalda ularning ko‘pchilik iqtisodchilar tomonidan tan olingan eng asosiy turlari ifodalangan.
6-jadval. Sikllarning asosiy turlari
Sikl turlari
Siklning davomiyligi
Asosiy xususiyatlari
Kitchin sikli
2–4 yil
Zahiralar miqdori YaMM, inflyatsiya, bandlikning tebranishi, tijorat sikllari
Juglar sikli
7–12 yil
Investitsion sikl YaMM, inflyatsiya va bandlikning tebranishi
Kuznets sikli
16-25 yil
Daromad immigratsiya uy-joy qurilishi yalpi talab daromad
