O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi
V.2. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlanishni
Yüklə 2,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
V.2. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlanishni
korporativ darajasini baholashga uslubiy yondashish Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyati rivojlanishini korporativ darajasini baholashning ilmiy – uslubiy qurilmasini ishlab chiqishda quyidagi dastlabki shart-sharoitlar, farazlar va chegirmalar qabul qilinadi: 1. Korxona, muassasa va tashkilotlarning strukturasi va ularning funksiyalarini, bo‗ysunish qoidasiga va yo‗nalishiga qarab madaniyat darajasini baholash quyidagi yo‗nalishlar bo‗yicha amalga oshirish kerak: - korporativ darajadagi obektlar madaniyatini shakllantirish uchun kerak 136 bo‗ladigan sifat va xossalarni (IV.2. bo‗limga qaralsin), HFXM individual darajadagi o‗rtacha ko‗rsatkichini e‘tiborga olgan xolda; - tekshirish natijalari bo‗yicha, shu jumladan mashqlar va o‗qishlar davomida; - korporativ darajadagi madaniyatini shakllantirishdagi xizmatlar darajasini baholashdan foydalangan xolda; - shunday kompleks ko‗rsatkichlar hisoblangan korxonadagi FV tavakkali, tashkilot va muassasalarida ijtimoiy tavakkal va b. Ijtimoiy tavakkal deb, ma‘lum sondagi insonlarning jaroxatiga sabab bo‗ladigan voqealarning yuz berish chastotasini barcha odamlar sonini nisbatiga aytiladi. 2. Korporativ darajadagi madaniyatini shakllantirish obektlarini qayd qilgan sifat va xossalarini e‘tiborga olgan xolda quyidagi kattaliklarni baholash kerak : - korporativ qadriyatlarning muhim sifatlaridan biri ―hayot faoliyati xavfsizligi‖ mavjudligi; - personalda ushbu qadriyatlarni o‗zlashtirilishi; - rahbariyatning ushbu qadriyatlarga tarafdorlikni ta‘minlash bo‗yicha faoliyatini xolati; - hayot faoliyati xavfsizligini ta‘minlash bo‗yicha ruhiy atmosfera xolati; - xavfsizlikning kasbiy etikasi meyorlarini sindirish darajasi; - xavfsizlik nuqtai nazaridan personalni tanlash faoliyatining tavsifi; - personalning ta‘lim tizimini xolati; - harakatlar reglamentatsiyasini va rahbariyat, xizmatchilarning personal javobgarligini darajasi; - mehnat muxofazasini holati; - mehnat intizomiga rioya qilishni nazorati bo‗yicha faoliyatning holati; - litsenziyalash, deklaratsiyalash holati va b. 3. Korxona, tashkilot va muassasalar faoliyatini reglamentlovchi ustav, meyoriy va boshqa asoslovchi hujjatlarda aks etgan muhim korporativ qadriyatlardan biri sifatidagi ―hayot faoliyati xavfsizligi‖ mavjudligi; Bunday ko‗rsatkich ushbu qadriyat ishtirok etadigan asoslovchi 137 hujjatlarning sonini korporativni asoslovchi hujjatlarning umumiy soniga nisbati shaklida aniqlanadi. 4. Personal tomonidan keltirilgan qadriyatni o‗zlashtirishi, raxbariyatni ushbu qadriyatga tarafdorligini ta‘minlashining holati, hayot faoliyati xavfsizligini ta‘minlovchi ruhiy atmosfera xolati personalning ijtimoiy so‗rovlari natijalari orqali baholanadi. 5. Havfsizlikning kasbiy etikasi meyorlarini o‗zlashtirish darajasi ushbu meyorlar nazoratining ijtimoiy so‗rov natijalari orqali baholanadi. 6. Havfsizlik nuqtai nazaridan personalni tanlash bo‗yicha faoliyat tavsifi xavfsizlik meyoriga taalluqli xolatlarning qatnashish darajasi kabi, ishga qabul qilish bo‗yicha birlamchi so‗rovnomalar, kasbiy-ruhiy tanlash xaritalari o‗rgaruvchilarning funksiyalari hisoblanadi. 7. Personalning bilim olish tizimini xolati, aholining hayot faoliyati xavfsizligi sohasidagi dasturlarni maqsadlariga erishish darajasini e‘tiborga olingan xolda, joriy va yakuniy nazorat usullari orqali baholash mumkin (V.1. bo‗limga qara). Bu yerda shu narsani e‘tiborga olish kerakki, personalning turli kategoriyalarini tayyorgarligi (ishlovchi aholi, FV Vazirligining shaxsiy tarkibi, qutqaruv xizmati) korporativ madaniyat darajasiga nisbatan bir xil qiymatga ega emas. Masalan, FV Vazirligining shaxsiy tarkibini HFXM nuqtai nazaridan potensial xavfli obektlardagi tayyorgarligi boshqalarga nisbatan yuqori bo‗ladi. Shu sababli, personalning turli kategoriyalari uchun og‗irlik koeffitsiyentlaridan foydalanish kerak. 8. Rahbariyat va xizmatchilarning harakati, personal javobgarligini reglamentlash darajasi lavozim, texnika xavfsizligi bo‗yicha yo‗riqnomalarda va boshqa, personal faoliyatini reglamentlovchi hujjatlarda aks etishi mumkin. 9. Mehnatni muhofaza qilish xolati jarohatlar va ishlab chiqarishda shartlab qo‗yilgan kasalliklarning darajasi, mehnatni muhofaza qilish qayd etilgan qoida va yo‗riqnomalarining buzulishlarini soni bilan baholanadi. 10. Mehnat intizomini nazorati bo‗yicha faoliyat xolatlarining parametrlari shaxsiy hujjatlaridagi mukofotlar, jazolarni qayd etuvchi yozuvlar, mehnat 138 daftarchalarining mavjudligi bilan baholanadi. 11. Litsenziyalash va deklaratsiyalash xolatlari mazkur xolatlarni qayd etuvchi hujjatlar, hamda ularning mazmuni bilan personalning xabardorligi orqali baholanadi. 12.Korporativ HFXM tavsiflarini yuqorida keltirilgan ayrim ko‗rsatkichlaridan foydalanganda mos og‗irlik koeffitsiyentlari bilan integral baholashda individual darajadagi HFXM o‗rtacha ko‗rsatkichi e‘tiborga olinishi kerak. 13. Ko‗rsatilgan ayrim ko‗rsatkichlarning talqini va foydalanishida bir ma‘noligini o‗rnatish maqsadida, korxona, tashkilot va muassasalarining hayot faoliyati xavfsizligi xolatini baholash va tekshirish tartibini o‗rnatuvchi hujjatlar e‘tiborga olinishi kerak. Hozirgi vaqtda ko‗rsatma va uslubiy materiallarda o‗quv tizimi xolatini rasmiy aks ettiruvchi alohida ko‗rsatkichlar mavjud. Bular tinglovchilar bilan jamlash rejasini bajarish, hisobot hujjatlarning xolati, o‗quv muassasalarini personallar bilan jamlanganlik darajasi, o‗quv – moddiy bazaning xolati va x.k. Yagona vakillik ko‗rsatkich bo‗lib, o‗tilgan o‗quv mavzularidan yaxshi baho olgan tinglovchilarning nisbiy soni hisoblanadi. Biroq, turli mulohazalarga ko‗ra, o‗rganuvchilarni tayyorgarlik darajasining (o‗rganuvchilarning 85% ortig‗i – talablarga muvofiq keladi, 75 dan 85 % –oz miqdorda talablarga muvofiq keladi, 75% dan pasti- talablarga muvofiq kelmaydi) kabi chegaralarnng belgilanganligi uncha tushunarli emas. Bundan tashqari, individual baholashda faqat ikki gradatsiyaning – ―maqbul‖ va ―nomaqbul‖ – mavjudligi tinglovchilarning bilim darajasini obektiv o‗rnatishga imkon bermaydi. Shu sababli, yuqorida keltirilgan alohida va integral ko‗rsatkichlardan foydalangan xolda, HFXM korporativ rivojlanishining darajasini mulohazali, batafsil, imkon darajasida, sonli baholash maqsadida bu ko‗rsatmalarning kami- ko‗stini tuzatilish zarur. 14. Korporativ madaniyatning darajasini o‗quv -mashqlar paytdagi tekshiruvlar natijasida baholash yetarlicha obektiv bo‗ladi. Bu xolatlarda 139 talabalarga faoliyat ko‗rishi uchun real va shartli sharoitlar yaratiladi. Rahbariyat, personallar va qutqaruvchilarning, korxona va tashkilotlar xizmatchilarini tarkibi faoliyatning samaradorligiga qarab HFXM korporativ rivojlanish darajasi haqida ishonchli fikr yurgizish mumkin, lekin bunday yondashishdan foydalanish sohasi faqat FV vaqtidagina mumkin. 15. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatining rivojlanishini korporativ darajasini baholashda 5.2. bo‗limda keltirilgan yondashishni ishlatish mumkin. 16. Turgan gapki, hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini darajasiga qarab, korxona, tashkilot, muassasalarning havfli, avariyaviy xolatlarning tavakkalini baholash mumkin. Buning aksi ham to‗g‗ri – tavakkalni baholashdan HFXM darajasini taxminiy baholashni olish mumkin. Hozirgi vaqtda aholi va hududlar, sanoat obektlarini potensial xavflarini tavakkali baholashda hisoblash uslubiyati yetarlicha shakllangan (amaliyotda foydalanish uchun) uslubiy yondashuvlar, uslubiyatlar shaklida jiddiy ilmiy ishlanmalar mavjud. Biroq, ularning ko‗pchiligini kirish parametrlari HFXMning ayrim, va hususan integral darajasi ko‗rsatkichlarini aks ettirolmaydi. 17. Personalning xatolairni tashxizi usuli ma‘lum qiziqish uyg‗otadi. Bu usul xizmatchilarning ko‗zda tutilmagan xatolari bilan bog‗liq hodisalarini sifatli baholashga, bu xatolarning ehtimolini kamaytirish bo‗yicha ko‗rsatmalar ishlab chiqishga mo‗ljallangan. Biroq, HFXM darajasini baholash uchun foydalaniladigan usul bir qancha jiddiy chegirmalarga ega. U faqat havfli vaziyatlarning oldini olish faoliyatini e‘tiborga oladi, avariya yoki texnogen falokatlardagi hatti-harakatlarning to‗g‗riligini ko‗rib chiqmaydi. Bundan tashqari, personalning xatolari nafaqat madaniyatning darajasi pastligini natijasi bo‗lib, balki kasbiy ko‗rsatmalarning maromiga yetmaganligi, ish o‗rninnig ergonomikasini kamligi, mehnat va dam olish tartibini, boshqa ayrim ko‗rsatkichlarni ratsional emasligi ham bo‗lishi mumkin. Va oxirgisi, sezilarli kamchiliklarga ―ko‗zda tutilmagan xatolari‖ tushunchasini bir xil bo‗lmasligi, baholashning sifat tavsifi va b. kiradi. 140 18. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatining rivojlanishini korporativ darajasini baholashning obektivligini oshirish uchun individual bosqichdagi kabi, yuqoridagi yondashishilarning barchasini ishlatish kerak. Yüklə 2,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|