O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

Printer 

Konsentrator 

Ishchi stansiya 

 

Ishchi stansiya 

 

Ishchi stansiya 

---

30 

 

Yulduzsimon 

 

tarmoqlar 

ochiqdan-ochiq 

ifodalangan 

markaziy 

boshqariladigan ofislarda ishlatiladi 

Lokal tarmoqda kompyuterlar orasidagi masofa yaqin bo‗lganligi bois, telefon 

kanallaridan  foydalanmasdan  axborotni  uzatish  tezligini  oshirish  mumkin.  Lokal 

kompyuter tarmoqlarida foydalanuvchilar uchun ikkita struktur-funksional bo‗g‗in, 

ishchi stansiyalari va serverlar juda muhim hisoblanadi.[17] 

Ishchi  stansiyalar  -  Bu  tarmoqqa  ulangan  kompyuter  bo‗lib,  u  orqali 

foydalanuvchi  tarmoq  resurslariga  murojaat  qila  oladi.  Tarmoqning  ishchi 

stansiyasi, ham tarmoqli ham lokal rejimlarda ishlay oladi. 

Server  -  Bu  tarmoqning  barcha  ishchi  stansiyalar  so‗rovlarini  qayta    ishlash 

uchun  ajratilgan  ko‗p  foydalanuvchili  kompyuter  bo‗lib,  u  bu  stansiyalarga 

umumiy  tizim  resurslariga  murojaat  qilish  imkonini  beradi  va  bu  resurslarni 

taqsimlaydi. 

 

                                  Nazorat savollari: 

1. Lokal tarmoqni necha xil usul bilan ulash mumkin? 

2. Shinali lokal tarmoq haqida tushuncha bering. 

3. Xalqali lokal tarmoq haqida tushuncha bering. 

4. Yulduzsimon lokal tarmoq haqida tushuncha bering. 

5. Ishchi stansiya nima? 

6. Server nima? 

                   3. Tarmoqning texnik vositalari. 

Firmaning turli bo‗limlarida va filiallarida turli vaqtlarda  paydo bo‗lgan turli 

xil  LHT  larini  firma  ichida birlashtirish  zarurati  paydo bo‗lishi  mumkin.  Bunday 

birlashtirish xech bo‗lmaganda boshqa tizimlar bilan qiymatlar almashishni tashkil 

etish uchun   ba‘zida keraklidir.  

Kerakli  ma‘lumot  resurslariga  chiqishga  bo‗lgan  intilish  LHT  ni  yuqoriroq 

darajadagi tarmoqlarga ulashni talab etishi mumkin.  

Tarmoqlarni bir biri bilan o‗zaro ulash uchun tarmoqlararo  interfeys sifatidan 

---

31 

 

takrorlagichlar, ko‗priklar, marshrutlovchi va shlyuzlar ishlatiladi.  

Takrorlagichlar  (repitor)  elektr  signallarni  kuchaytiruvchi  va  signalni  uzoq 

masofaga  uzatishda  uni  shaklini  amplitudasini  saqlashni  ta‘minlaydigan 

qurilmadir.  

Ko‗priklar  (bridge)  OSI  tarmoqli  daraja  bayonnomalari  bilan  tasvirlanadi, 

oluvchilarning  adreslariga  mos  ravishda  paketlarni  filtrlashni  bajarib,  tarmoqli  va 

undan  yuqori  darajalarda  ma‘lumotlarni  uzatishning  bir  xil  bayonnomalarini 

ishlatuvchi tarmoqlar o‘rtasidagi grafikni rostlaydi. 

Marshrutlovchilar  (router)  OSI    bayonnomalarni  transportli  darajasida 

tavsiflanadi  va  o‗zining  funksiyalarini  bajaradi  va  mantiqiy  bog‗lanmagan 

tarmoqlarning  ulanishini  ta‘minlaydi;  ular  axborotni  tahlil  qiladi,  uning  keyingi 

eng yaxshi yo‗lini aniqlaydi, uni boshqa tarmoqda moslashtirish va uzatish uchun 

ba‘zi bir bayonnomali o‗zgartirishlarni bajaradi, kerakli mantiqiy kanal yaratadi va 

vazifasi bo‗yicha axborotni uzatadi.  

Shlyuzlar  (gateway)    OSI  ning  turli  bayonnomalarini  uning  hamma 

darajalarida  ishlatuvchi  hisoblash  tarmoqlarini  birlashtirish  imkonini  beruvchi 

qurilmadir;  ular  OSI  madelining  barcha  yettita  boshqarish  natijasi  uchun 

bayonnomali o‗zgartirishlarni bajaradi.  

Ko‗priklar,  marshrutlovchilar  va  shlyuzlar  lokal  hisoblash  tarmog‗ida  bu, 

odatta,  dastur  ta‘minotli  va  qo‗shimcha  apparaturali  maxsus  ajratilgan  EHM 

dir.[19]  

 

                                Nazorat uchun savollar: 

1. Tarmoqning texnik vositalarini sanab bering. 

2. Takrorlagich nima va u qanday vazifani bajaradi? 

3. Ko‗priklar nima va u qanday vazifani bajaradi? 

4. Marshrutlovchilar nima va u qanday vazifani bajaradi? 

5. Shlyuzlar nima va u qanday vazifani bajaradi? 

4. Lokal tarmoqning fayl-serveri va ishchi stansiyalariga qo‗yiladigan talablar. 

---

32 

 

 

Lokal  tarmoqning  fayl-serveriga  qo‗yiladigan  talablar.  Novell  Net  Ware 

LHT ning asosiy bo‗g‗ini faylli server hisoblanadi. Unda  tarmoq operasion tizimi, 

ma‘lumotlar  bazasi  va  foydalanuvchilarning  amaliy  dasturlari  joylashtiriladi. 

Shuning  uchun  fayl-server  tarmoqdagi  eng  kuchli  kompyuter  bo‗lishi  kerak, 

chunki    butun  tarmoqning  unumdorligi  va  funksional  imkoniyatlari  unga 

bog‗liqdir. 

Fayl-  server  sifatida  tezkor  xotirasining  sig‗imi  16-32  Mbaytdan  kam 

bo‗lmagan  kompyuter  bo‗lishi  kerak.  Fayl-server  vinchesterining  sig‗imi  1200-

3000 Mbaytni tashkil etishi lozim. 

Fayl-server  ishining  ishonchliligi  tarmoq  ishining  ishonchliligini  aniq 

belgilagani  uchun  qattiq  diskdagi  ma‘lumotlarni  adashtirish  va  yo‗qotishdan 

himoya qilish uchun maxsus choralarni ko‗rish kerak. 

Lokal  tarmoq  ishchi  stansiyalariga  qo‗yiladigan  talablar.  Ishchi  stansiya 

vazifasini  bajaruvchi  kompyuter  foydalanuvchiga  uning  hamma  amaliy 

masalalarini  yechish  imkoniyatini  ta‘minlashi  kerak.  Ishchi  stansiyalarga  talab 

fayl-servernikiga qaraganda oddiyroqdir. Foydalanuvchilarning ko‗pchilik qismini 

8-16 Mbayt sig‗imli tezkor xotira va 650 Mbayt sig‗imli vinchester to‗la qondiradi. 

Agar ishchi stansiya faqat tarmoqli ishlash rejimiga mo‗ljallangan bo‗lsa, u holda 

unga,  aslini  olganda,  vinchester  ham,  egiluvchan  disklar  ham  kerak  emas.  Ishchi 

stansiyalarni disklarsiz ishlatish imkoniyati paydo bo‗ladi. Bunday stansiyalardagi 

operasion tizim ishchi tizim stansiyadagi tarmoqli plataga o‗rnatilgan doimiy eslab 

qoluvchi  qurilmadan  fayl-server  boshqaruvi  asosida  masofadan  turib  yuklanadi. 

Shu  bilan  bir  vaqtda  disklarsiz  ishchi  stansiyalar  asosida  qurilgan  LHT  da  fayl-

serverga  yuklama  keskin  oshib    ketadi  va  stansiyada  avtonom  rejimda  ishlash 

imkoniyati inkor qilinadi. 

---

33 

 

 

                               Nazorat uchun savollar: 

1. Fayl-serverning vazifasi haqida gapirib bering. 

2.  Fayl–server  vazifasini  bajaruvchi  kompyuterning  tezkor  xotirasiga  bo‗lgan 

talabni ayting. 

3.  Fayl–server  vazifasini  bajaruvchi  kompyuterning  vinchestriga  bo‗lgan  talabni 

ayting. 

4. Ishchi stansiya vazifasi haqida gapirib bering. 

5.  Fayl–server  vazifasini  bajaruvchi  kompyuterning  tezkor  xotirasiga  bo‗lgan 

talabni ayting. 

6.  Fayl–server  vazifasini  bajaruvchi  kompyuterning  vinchestriga  qo‗yiladigan 

talabni ayting