O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

Nodiskret fiskal siyosat
– davlat xarajatlari, soliqlar va davlat 
byudjeti qoldig‗ini avtomatik o‗zgartirishni ko‗zda tutadi. Nodiskret 
fiskal 
siyosat 
o‗rnatilgan 
barqarorlashtirgichlarga 
asoslanadi. 
Rivojlangan davlatlarda o‗rnatilgan barqarorlashtirgichlari rolini 
progressiv soliq tizimi, davlat transfertlari tizimi va foydada ishtirok 
etish tizimi o‗ynaydi. Nodiskret fiskal siyosat davriy tebranishlarni 
yumshatish uchun hukumatning bevosita aralashuvini talab etmaydi. 
Davriy pasayish sharoitida daromadlar pasayishi tufayli soliq stavkalari 

---

117 
pasayadi. Bu esa jami talabning oshishiga, ishlab chiqarishni 
kengaytirishga rag‗batni yuzaga kelishiga olib keladi. Shuningdek 
pasayish davrida davlat transfertlari, jumladan ishsizlik nafaqasi 
to‗lovlari miqdori oshadi. Bu holat ham jami talabni oshirib, jami taklif 
hajmini oshishiga ijobiy ta‘sir ko‗rsatadi. 
Iqtisodiy yuksalish davrida ortiqcha talab iqtisodiyotga inflyatsion 
ta‘sir ko‗rsatayotgan sharoitda daromadlar darajasi oshishi bilan soliqlar 
stavkalari pasayadi va bu jami talabga cheklovchi ta‘sir ko‗rsatadi. Ayni 
paytda davlat xarajatlari (ishsizlarga nafaqalar, davlat transfertlarining 
bir qancha turlar) ham pasayadi. Ammo nodiskret fiskal siyosat 
vositalari iqtisodiy tebranishlarni to‗liq yumshatish imkonini bermaydi 
va u diskret fiskal siyosat yuritishni inkor etmaydi. 
Iqtisodiyotning o‗rnatilgan barqarorligi darajasi davriy byudjet 
taqchilligi va ortiqchaligi miqdorlariga bog‗liq. Davriy taqchillik 
(ortiqchalik) iqtisodiy faollik pasayishi (oshishi) sharoitida soliq 
tushumlarining avtomatik kamayishi (oshishi) va davlat xarajatlarining 
avtomatik oshishi (kamayishi) natijasida yuzaga keladigan davlat 
byudjeti taqchilligi (ortiqchaligi)dir.