O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta

Ishlab shiqarish sharoitida fagolizisga qarshi kurashish shoralari:

1. 
   Ishlab shiqarishga beriladigan barsha shtammlarni fagga bardoshliligini o’rganib shiqish, ularning lizogenligini aniqlash;
   
2. 
   Ishlab-shiqarishda foydalaniladigan bakteriyga qarshi fag paydo bo’lsa, uni boshqa fagga shidamli shtamm bilan almashtirish; Amaliyotga beriladigan har bir bakteriy shtammiga, oldindan tabiatdan yngi faglar qidirish va shu faglarga bardoshli bo’lgan mutant variantlarini laboratoriy sharoitida yratish;
   
3. 
   Fagga shidamlilik mexanizmi aniqlash; Har bir bakteriyga qarshi ajratilgan faglarni klassifikasiysini zamonaviy usullar yordamida ularning DNK si va oqsilini tahlil qilish;
   
4. 
   Fagga bardoshli mutantlarni yratish ularda barsha zarur xossalar (maxsuldorligi va boshqalari) saqlanib qolinishiga erishish, zarur bo’lganda mutantlar maxsuldorligini genetika va seleksiy yo’llari bilan doimiy ravishda oshirib turish;
   
5. 
   Ishlab shiqarish sharoitida fag tushmasligining oldini olish maqsadida barsha tegishli yo’llaridan yna biri ishlab shiqarish jarayonida sanitariy-gigiena qoidalariga rioy qilishdir.
   

Bu esa quyidagi amaliy ishlarni bajarishni taqqazo etadi:

1. 
   Oziqa muhitini, suvni, havoni sterilizasiysini ta’minlash;
   
2. 
   ko’paytirish ushun foydalaniladigan mikroorganizm albatta fagdan holi bo’lishiga erishish;
   

5. 
   foydalanilayotgan shtamm ishlab shiqarish talabiga javob berishi, ayniqsa: lizogen bo’lmasligi (hesh bo’lmaganda tashqariga tirik fag shiqmasligi zarur - shtamm ushun faol ta’sir qiladigan ma’lum faglar to’plamiga shidamli bo’lishi shart.
   

Bakteriofaglarni sanoat mikrobiologiysidagi ahamiyti faqat fagolizisni manbai sifatidagi salbiy roli bilan belgilanmaydi (6).

Sanoatda qo’llaniladigan bakteriylarni maxsuldorligini genetika va seleksiy usullari bilan oshirishda bakteriofaglardan keng foydalaniladi. Bakteriofag DNK si yoki uni bo’laklari (fragmentlari) bakteriy foydali genlarini klonlashda vektor vazifasini bajarishi mumkin (6).

Faglar bakteriy hujayrasida profag holatida bakteriyning ko’p xususiytlariga javob beradi, masalan: difteriy kasalligini tug’diruvshi bakteriyda toksin hosil bo’lishiga sababshidir. Ko’p fragmentlarning hosil bo’lishiga javobgar genlar profagda joylashgan (5, 6). Bir qansha fag fragmentlari (T4 fagining polinukleotid ligazasi, fag lizosimi, DNK- polimeraza va boshqalar) tijorat asosida olinmoqda. Bakteriofaglarni amaliy ahamiyti bilan bir qatorda biologiyda ularning nazariy ahamiyti ham kattadir. Molekulyr biologiy, molekulyr genetika va gen muxandisligi fanlarini paydo bo’lishi va taraqqiyotida bakteriofaglarning roli

model organizm sifatida xizmat qilib kelmoqda (5, 6).