O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Ekspluatatsion sarflarning KG’SXT hajmlariga bog’liqligi 
Toshkent viloyati KG’SXT buyicha 6.4-jadvaldan ko’rinib turibdiki, KG’SXT hajmi 
o’zgarishi bilan sug’orish tizimlarini ishlatish ulushli sarflari kamayib boradi. Bu esa 
sug’orish suvi tannarxining kamayishiga olib keladi.
Suv tannarxi kamayishining tashkiliy xo’jalik omillari ishlab chiqarish va ishlarini 
tashkil qilishni takomillashtirishga, shuningdek moddiy va pul mablag’larini tejab 
sarflashga qaratilgandir. 
Asosiy fondlardan foydalanishni yaxshilash suv xo’jaligi tizimlarini ishlatish 
tannarxini kamaytirishning katta rezervidir. Asosiy fondlardan okilona foydalanish fond 
samarasini oshiradiki, bu narsa mahsulot tannarxi kamayshi bilan bevosita bog’liqdir. 
Suv xo’jaligi tizimlari ekspluatatsion chiqimlarining bir qancha moddalari bo’yicha 

---

sarflarni kamaytirish rezervlari mavjuddir. Mehnat unumdorligini oshirish hisobiga ish haqi 
sarflari kamaytirilishi mumkin. 
Mehnat unumdorligining o’sishi, bu o’sish sur’atlari ish xaki o’sishi sur’atlaridan 
ortib borgan sharoitdagina ish haqi sarflari kamayishini shartlaydi. 
Mehnat unumdorligi o’sishi (Zzp) natijasida ish haqi fondi tejalishi quyidagi formula 
buyicha aniqlanadi:
100
100
100
100
B
эп
P
P
Ззп
 
bunda: Rep-ish haqi o’sishi, % 
Rv-mexnat unumdorligining o’sishi, % 
Mehnat unumdorligi o’sishi natijasida ishchilar asosiy ish haqi (Epz) tejalishi 
hisobiga suv xo’jaligi va melioratsiya ishlari tannarxi darajasining pasayishi quyidagi 
formula bilan aniqlanadi. 
)
100
100
1
(
Рв
Рэп
Зпз
Эпз
Bunda Zpz –ishchilarga to’langan asosiy ish haqi, ming so’m 
Ayniqsa shaxobchani tozalash va gidrotexnika inshootlarini ta’mir qilishdek 
sermehnat jarayonlarda mexanizatsiyalash darajasini oshirish va qo’lda bajariladigan ishlari 
ulushini kamaytirish suv xo’jaligi va melioratsiya ishlari tannarxini kamaytirishda katta 
ahamiyat kasb etadi. Bu ishlar sarflarini kamaytirish mehnat to’la mexanizatsiyalanganda 
mumkin bo’ladi. 
Gidrotexnika inshootlarini boshqarishda avtomatlashtirish va yangi aloqa 
vositalarini qo’llanish hisobiga xodim yuklamasi me’yorlarini ko’paytirgan holda xizmat 
ko’rsatuvchi xodimlar shtatini qisqartirish mumkin. 
KG’SXTda xo’jalik hisobini joriy etishda melioratsiya tizimlarining ekspluatatsion 
chiqimlarini kamaytirishning kattagina rezervlarini topish mumkin.