O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro filiali

Tayyorgarlik ishlari: 
fond materiallarini 
to’plash, tizimlash va
ularga ishlov berish 

---

37

Kadastr kartalari va planlarda hududning maydoni (rayon, aholi punkti)
ko`rsatiladi, shuning uchun kadastr kartalari va planlar ko`proq aerofototopografik 
syomka metodida tuziladi. Qurilgan hududlar uchun stereotopografik metod
qo`llanilsa, qurilmaganlari uchun ortotopoplanli syomka qo`llaniladi. Qurilgan 
hududlarni syomka qilish uchun har ikkala metodni qo`llasa bo`ladi, bunda binolar
va baland imoratlar stereofotogrammetrik yo`l bilan olinsa, qolgan obyektlar 
ortofotoplanli metod yordamida olinadi. Ayrim hollarda kichikroq hududlarning
planlarini tuzish uchun 1:2 000, 1:1 000 va 1:500 masshtablarda taxeometrik, 
teodolitli yoki menzulkali syomkalar qabul qilinadi.
Yuqorida kadastr kartalari va planlarni tuzishda aerofototopografik syomka 
metodini qo`llash texnologiyasini qarab chiqamiz. Aerofotosyemka materiallari
qatorida, mavjud kartografik materiallar va konturli obyektlarning vektorli modeli 
shaklidagi dala syomkasi natijalari ham ishlatiladi.
Rasmda zamonaviy GIS texnologiyasini qo`llash yordamida kadastr kartalari 
va planlarni tuzish bo`yicha qilinadigan ishlarning umumlashgan texnologik
sxemasi ko`rsatilgan. Bu texnologik sxemada aerofotosyomka materiallari asosiy 
ma`lumot manbai hisoblanadi, GIS texnologiyani qo`llash esa fotogrammetrik va
karta tuzish kabi kameral ishlar bilan chegaralangan. 
Ushbu texnologik sxemada joyning kadastr syomkasini o`tkazish kadastr
kartografiyasi va inventarizatsiya jarayonlarini birligini ko`rsatadi, hamda quyidagi 
zamonaviy metod va printsiplar asosiga quriladi:
- rasmga olinadigan joyning koordinatalarini aniqlash va navigatsiya uchun 
GPS – sistemasi qo`llaniladigan aerofototopografik syomka metodi
-
fotogrammetriyaning raqamli metodalari;raqamli kartalashtirish metodi 

va GIS texnologiya;

-
mustaqil mahsulot shakli sifatida raqamli kadastr kartalarini olish; 

-
turli manbalardan olingan ma`lumotlarni umumlashtirib, qayta ishlash; 

ortofotoplan ish materilidan inventarizatsiya o`tkazish uchun foydalanish.
Biz kadastr kartalarini tuzishni texnologik jarayonlarini tashkil etishning 
bitta
variantini 

qarab
chiqdik. 

Boshqa
variandagi 

texnologik

sxema

---

38

yuqoridagisidan farq qiladi. Deshifrovka o`tkazish paytida ortofotoplandan emas,
balki kattalashtirilgan aerofotoplanlardan foydalaniladi. 
Har ikkala variantning texnologik sxemasi uchun mos holda obyektlar 

konurini syomka qilishda dala tadqiqotlari va deshifrovka o`tkazishda stereoskopik