O‘zbekiston respublikаsi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Ma’lumotlarni muhofaza qilish protokollari 
Hozirgi vaqtda Frame Relay Forumi hujjatlarni Frame Relay texnologiyasida uzatiladigan 
ma’lumotlarni muhofaza qilish protokolining tavsifidan iborat (FRPP, the Frame Relay Privacy 
Protocol). Bu protokol virtual kanal doirasida foydalanuvchi trafigini shifrlash uchun foydalaniladi va 
quyidagi kriptografik servislarni ishlatadi: 
• 
majburiy shifrlash servisi; 
• 
kriptografik o‘zgartirishlar foydalanuvchi algoritmlari bilan majburiy bo‘lmagan shifrlash 
servisi; 
• 
majburiy shifrlashda kalitni almashtirish servisi; 
• 
qurilmalarni autentifikatsiya qilish qo‘shimcha servisi. 
FRPP protokoli faqat foydalanuvchi tekisligida ishlaydi (ATM - o‘xshash uzatish modeliga 
muvofiq). FRPP tarmoq hujumlaridan qandaydir o‘rnatilgan muhofaza qilish mexanizmlari va 
vositalarini ko‘zda tutmaydi. Protokolning maqsadi passiv yashirin eshitishdan muhofaza qilish 
hisoblanadi. Protokolning asosiga “nuqta - nuqta” protokol uchun ( Point –to-Point Protocol, PPP) o‘z 
vaqtida Internet Muhandislar guruhi (Internet Engineering Task Force, IETF) tomonidan 
standarlashtirilgan RRR Link Control Protocol. 
RRR protokoliga o‘xshab FRPP abonentlar orasida bog‘lanish o‘rnatilishi jarayoni bir 
nechta bosqichlarda bo‘lib o‘tadi:
• 
Frame Relay signalizatsiyasi protseduralariga muvofiq PVC va SVC virtual kanallarini 
yaratish bosqichi; 
• 
shifrlash parametrini ishlab chiqish bosqichiga aylantirishi kerak bo‘lgan autentifikatsiya 
qilish bosqichi. Ma’lumotlarni uzatish seansini o‘rnatishda qatnashadigan qarama-qarshi tomon 

---

73 
xaqiqiyligini o‘rnatilishi jarayoni doirasidagi mos so‘rovlar tanlangan autentifikatsiya qilish 
protokoliga muvofiq bajariladi; 
• 
ma’lumotlarni bu uzatish bosqichida ishlatiladigan kriptografik o‘zgartirishlar 
parametrlarini va shifrlash rejimini o‘zaro muvofiqlashtirish va tasdiqlashdan iborat kriptosessiya 
parmetrlarini muvofiqlashtirish bosqichi; 
• 
Frame Relay standart kadrida inkapsulyatsiyalanadigan shifrlash rejimi va kalitlarni 
almashtirishni boshqarish bo‘yicha ma’lumotlar, foydalanuvchi shifrlanadigan ma’lumotlardan uzatish 
bosqichi. 
• 
birinchi rejim ( Mode 1): Frame Relay qurilmalari sinfiga bog‘liq ravishda oldindan 
aniqlangan ikki shifrlash rejimini ishlatadigan majburiy rejim. Mode 1 shifrlash rejimida qo‘shimcha 
servis sifatida seansli kalitni yangilash qo‘llab-quvvatlanadi; 
• 
ikkinchi rejim (Mode 2): bog‘lanishni o‘rnatish bosqichida shifrlash parametrlarini 
muvofiqlashtirish bo‘yicha kengaytirilgan imkoniyatlarni majburiy bo‘lmagan shifrlash rejimi. Bu 
rejimda shifrlash algoritmlariga va uning parametrlariga, kalitlarni almashtirilishi protseduralariga 
qandaydir cheklashlar bo‘lmaydi.